Skwer, ogród, park - zieleñ. Ka¿dy z nas lubi spêdzaæ wolny czas na ³onie natury, która koi duszê, raduje serce i cieszy oczy. Dobroczynny wp³yw przyrody doceniali te¿ nasi przodkowie. Otaczali swoje domy ogrodami, a dwory i pa³ace parkami. Wiele z tych dworskich za³o¿eñ przetrwa³o, w lepszym lub gorszym stanie do dzi¶, pozwalaj±c tym samym i nam rozkoszowaæ siê tym, co zachwyca³o naszych przodków.
Jednym z takich terenów zielonych jest park w Branicach. Obszar parku zajmuje oko³o 6,3 ha. Posiada kszta³t zbli¿ony do kwadratu i ma uk³ad tarasowy. Górny taras po³o¿ony jest na prawie równym terenie. Taras dolny posiada wyra¼ny spadek w kierunku stawu, który obecnie jest zamulony i zaro¶niêty szuwarami i wierzbami. Na dolnym tarasie znajduj± siê dzia³ki uprawne.
Górny taras popularnie nazywa siê parkiem. Poro¶niêty jest on drzewami i niewielk± ilo¶ci± krzewów. W parku ro¶nie oko³o 20 gatunków drzew. Najm³odsze i najliczniej reprezentowane s± robinie. Prawdopodobnie s± to samosiewki, gdy¿ rosn± w sposób przypadkowy psuj±c pierwotn± kompozycjê parku krajobrazowego. Pozosta³e drzewa to lipy, jesiony, kasztanowce, topole bia³e oraz kilka starych, ponad stuletnich grabów, wchodz±cych w obrêb alei, która prawdopodobnie jest ¶ladem pierwotnego ogrodu w³oskiego. W parku brakuje rzadkich gatunków drzew. Ciekawsze okazy, w tym drzewa iglaste zosta³y wyciête po 1947 roku. Na terenie parku znajduje siê jeden pomnik przyrody, jest to okaza³a lipa drobnolistna. Ro¶nie w pó³nocnej czê¶ci parku za dworem.
Park w Branicach, na prze³omie wieków, zmienia³ swoje oblicze. Mo¿na wyró¿niæ 3 fazy rozwojowe. Pierwsza z nich to faza przypadaj±ca na wiek XVII. Powsta³ wtedy ogród geometryczny w³oski. Druga faza przypada na wiek XIX i jest to czas kiedy geometryczny ogród zostaje przekszta³cony w park krajobrazowy. Trzeci okres, pocz±tek XX wieku, to czas niewielkich zmian wprowadzanych przez kolejnych w³a¶cicieli majtku.
Renesansowy ogród w Branicach mia³ charakter w³oskiego ogrodu wielownêtrzowego tarasowego, w odmianie "szerokiej". " Ogród szeroki" to pochodna winnicy. Taki ogród po³o¿ony by³ na jednym lub kilku, w przypadku Branic dwóch, tarasach. W³a¶cicielami Branic byli wówczas Braniccy. W latach 1598-1605 Jan Branicki zatrudni³ w Branicach artystów w³oskich, którzy dokonali przebudowy, istniej±cego ju¿ dworu na styl renesansowy. Mo¿liwe, ¿e w³a¶nie w tym czasie powsta³ te¿ ogród. Analiza mapy z 1848, czyli tzw. katastru, pozwoli³a na przeprowadzenie teoretycznej rekonstrukcji pierwotnego ogrodu branickiego. Na wy¿szym tarasie znajdowa³a siê czê¶æ ozdobna oraz sad. Obie te czê¶ci oddzielone by³y od siebie alej± grabow±. Czê¶æ ozdobna podzielona by³a na 9 czê¶ci tzw. kwater, kszta³tem zbli¿onych do kwadratu. Ka¿dy z kwadratów otoczony by³ niskim ¿ywop³otem z bukszpanu a w ich wnêtrzach znajdowa³y siê rozmaite rodzaje kwiatów i zió³. Na ni¿szym tarasie znajdowa³ siê zapewne ogród warzywny.
Drug± fazê ogrodu w Branicach nale¿y powi±zaæ z budow± nowego dworu. W tekstach ¼ród³owych nie ma przekazów o dok³adnej dacie budowy tego obiektu. Czas powstania dworu datuje siê na prze³om XVIII i XIX wieku, kiedy to w³a¶cicielami Branic zostali Badeni. Wtedy te¿ prawdopodobnie zosta³ przeprojektowany ogród. Formy geometryczne zosta³y wyparte przez zapocz±tkowane w XVIII wieku uk³ady parku swobodnego. Park w Branicach otrzyma³ formê parku swobodnego w odmianie "arkadyjskiej". Kompozycjê parku krajobrazowego mo¿na odczytaæ ze wspomnianego wcze¶niej planu katastralnego. W istniej±cy obrys ogrodu geometrycznego wprowadzono nowe ¶cie¿ki. Aleja grabowa, która oddziela³a dawne wnêtrze ogrodu ozdobnego od sadu przejê³a funkcjê "dzikiej promenady". Dolny taras zachowa³ dawn± funkcjê ogrodu u¿ytkowego, gdzie znajdowa³y siê kwatery z drzewami owocowymi, warzywami i kwiatami.
Nowa kompozycja zwi±zana by³a z budynkiem dworu, przed którego frontem od strony po³udniowej, za³o¿ono dziedziniec. Po wschodniej i zachodniej stronie dziedziñca wybudowano dwie oficyny. Miêdzy dziedziñcem a stawem rozpo¶ciera³a siê ³±ka.
Na krawêdzi górnego tarasu, przy wschodniej granicy za³o¿enia, znajdowa³ siê budynek oran¿erii. Obie oficyny i oran¿eria istnia³y do lat 60-tych XX wieku.
Pocz±tek XX wieku to czas ostatnich zmian ogrodu branickiego. Stan parku w tym okresie mo¿na zrekonstruowaæ na podstawie mapy austriackiej z 1914 roku. W obrêbie dziedziñca uformowany by³ okr±g³y klomb. Przed dworem, po jego pó³nocnej stronie, znajdowa³a siê prostok±tna rabata kwiatowa, ramowana bukszpanem. Od pó³nocy, wzd³u¿ obecnej drogi dojazdowej rós³ strzy¿ony ¿ywop³ot. Aleja grabowa nadal istnia³a, ale czê¶æ parku gdzie pierwotnie znajdowa³ siê sad, by³a zaniedbana. W latach pó¼niejszych, gdy w³a¶cicielami maj±tku byli Starzewscy, powsta³ ceglany mur ograniczaj±cy park od wschodu, oraz kapliczka. Stan taki trwa³ do roku 1947, kiedy to nast±pi³o wyw³aszczenie Branic. Od tego czasu teren parku nie by³ konserwowany.
Obecnie w³a¶cicielem parku i znajduj±cych siê na jego terenie budynków, jest Muzeum Archeologiczne, które stara siê utrzymaæ swoje dobra w nale¿ytej kondycji nie trac±c nadziei na to, ¿e w przysz³o¶ci uda siê przywróciæ parkowi dawny blask.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
