Co o szkole mówi± stare kroniki?
W historii ka¿dej szko³y ogromn± rolê odgrywaj± szkolne kroniki. Gdyby nie one, o wielu wydarzeniach nie mieliby¶my pojêcia. A ich obecno¶æ w szkolnych archiwach – to nastêpna wspania³a okazja do wzruszeñ i serdecznych uczuæ dla tych, którzy je pieczo³owicie tworzyli i dla tych, którzy je chronili, strzegli przed zniszczeniem. Zwa¿ywszy na nasz± historiê – wojny, po¿ogi, zawieruchy dziejowe, to cud, ¿e ta najstarsza kronika przetrwa³a w bardzo dobrym stanie do dzi¶. We jej wstêpie znajdujemy powód, dla którego spisano kronikê: „Wed³ug odezwy Najprzewielebniejszego Konsystorza Generalnego Dyecezyji Krakowskiej z dnia 19-go stycznia 1863 r. Z. 50 postanowi³a Wys. C. K. Komisyja Namiestnicza pod dniem 2-go stycznia 1863 r. L. 3U. 919, a¿eby przy ka¿dej zatwierdzonej szkole ludowej czy to g³ównej czy trywialnej lub parafialnej, by³a zaprowadzona historyja tej¿e szko³y i a¿eby z wszelk± mi³o¶ci± i dok³adno¶ci± by³a spisywan± (…).
W prawdzie nie ulega ¿adnej w±tpliwo¶ci, ¿e za³o¿enie i ci±g³e spisywanie takiej histoyi ka¿dej pojedynczej szko³y ludowej wymaga wiele czasu i trudu, atoli z drugiej strony nie mo¿na zaprzeczyæ, ¿e historyja taka, tak obecnie, jak na przysz³o¶æ bêdzie bardzo ciekaw± i zajmuj±c±, a nadto bêdzie bardzo po¿yteczn± ze wzglêdu na materialn± stronê szko³y” – czytamy w kronice nosz±cej tytu³: Historyja Szko³y Ludowej w Ko¶cielnikach zaprowadzona w roku 1868 przez nauczyciela tutejszego p. Micha³a Jaszkiwicza, Józefa Nodzeñskiego i Franciszka Zabierzewskiego od dnia 4.04.1875 Roku.
Pierwsze lata szko³y
Historia szko³y w Ko¶cielniakach zaczyna siê w 17 pa¼dziernika 1818 r. Pierwszym znanym z nazwiska nauczycielem by³ Jan Biernacki sprawuj±cym funkcjê organisty. Nauka odbywa³a siê w jego w³asnym mieszkaniu. W 1839 r. hrabia Henryk Wodzicki, na pro¶bê swoich w³o¶cian, kupi³ dom drewniany jednoizbowy z przeznaczeniem na szko³ê, w Ko¶cielnikach; w której mie¶ci³o siê 80 dzieci. 1 listopada 1841 r. szko³a z Górki zosta³a przeniesiona do Ko¶cielnik. A zgodnie z odezw± z 25 marca 1855 r. Konsystorza Diecezji Krakowskiej i Nadzoru Szkó³ Ludowych, z dniem 1 czerwca 1855 r. nosi³a nazwê Szko³y Trywialnej z Trzema Klasami. Od 1874 r. placówka nosi³a oficjaln± nazwê Szko³y Etatowej Jednoklasowej w Ko¶cielnikach. W roku 1883 zosta³a Szko³± Ludow±. W 1902 r. dobudowano do niej ganek i front budynku szkolnego.
Gdy wybuch³a wojna europejska
„17 kwietnia 1912 roku dziatwa o godzinie 1 po nauce obserwowa³a przez zakopcone szk³a zaæmienie s³oñca. Najwy¿szy stopieñ zaæmienia przypad³ na pó³ do drugiej godz. Zakryte by³o 4/5 s³oñca. W dniu 2 sierpnia 1914 roku wybuch³a wojna europejska. Moskale stoj±cy na granicy w Cle wzglêdnie w Pobiedniku uciekli noc±” – czytamy w kronice na str. 38.
Rok szkolny 1914/1915 rozpocz±³ siê 1 wrze¶nia. „We wrze¶niu dzieci szkolne wraz z nauczycielstwem chodzili zbieraæ li¶cie ostrê¿yn na herbatê dla wojska, sk³adali w kancelarii szko³y, a nastêpnie suszyli ju¿ to na s³oñcu ju¿ w piecu po chlebie. Naszykowali 3 worki, ale nie zdo³ali odes³aæ, przyszli Moskale i zabrali. (…) W pa¼dzierniku 1914 roku Ko¶cielniki znalaz³y siê na linii frontu wojsk austriacko – wêgiersko - niemieckich i rosyjskich. Na polach ko¶cielnickich, góreckich rozgrywa³y siê potyczki. W szkole zorganizowano austriacki szpital polowy, wokó³ szko³y znajdowa³ siê obóz wojskowy. Kilkakrotnie wie¶ przechodzi³a z r±k do r±k. Po wycofaniu siê wojsk austriackich przybyli Kozacy, którzy dokonali znacznych zniszczeñ w pomieszczeniach szkolnych: zu¿yli ca³e drewniane wyposa¿enie na budowê rowów strzeleckich. W grudniu 1914 roku Niemcy zdo³ali zadaæ klêskê Moskalom” - czytamy.
Powracaj±cy z Krakowa, w lutym 1915 r., kierownik szko³y Józef Okulczyk zasta³ szko³ê kompletnie zniszczon±: bez okien, drzwi, pieców, z odrapanymi, podziurawionymi przez od³amki granatów murami i dachem. Na pod³odze le¿a³a s³oma, strzêpy dokumentów i ksi±¿ek szkolnych. Naukê rozpoczêto w kuchni dworskiej nieopalonej, bez ³awek w koñcu lutego 1915 roku. Dzieci do szko³y powróci³y w kwietniu 1915 roku: by³o brak ³awek, wiêc siedzia³y „po turecku” i pisa³y w zeszytach le¿±cych na pod³odze; pó¼niej przynosi³y swoje krzese³ka. „Dzieci siedzia³y na ziemi po turecku, a do pisania pochyla³y siê na kolana do zeszytów, le¿±cych na pod³odze. Pó¼niej przynosi³y krzese³ka, na których siedzia³y w czasie nauki g³osowej, a k³ad³y zeszyty w czasie pisania” – zapisano w kronice na str. 41.
Po odzyskaniu niepodleg³o¶ci
30 pa¼dziernika 1918 r. Kraków og³osi³ niepodleg³o¶æ, po rozbiciu Austrii pod Pijaw±, a Niemiec pod Marn±. Warszawa uczyni³a to 11listopada, a kilka dni pó¼niej niepodleg³o¶æ ¶wiêtowano w Wielkopolsce. W 1921 roku nauka odbywa³a siê ju¿ wed³ug nowych programów, dla Szkó³ Powszechnych zwanych ministerialnymi, wydawanymi przez Ministerstwo Wyznañ Religijnych i O¶wiecenia Publicznego. W 1925 roku szko³a zosta³a przeorganizowana z dwuklasowej na piêcioklasow±. Pracowa³o w niej piêciu nauczycieli, choæ liczba uczniów – 242 - wymaga³a przynajmniej sze¶ciu nauczycieli.
16 czerwca 1921 r. wizytowali szko³ê inspektor szkolny Józef Lorenz i delegat Rady powiatowej, a cz³onek Rady szkolnej powiatowej Adam baron Konopka. Rezultatem wizytacji by³o nadanie przez Radê szkoln± powiatow± dekretu pochwalnego za gorliwe i umiejêtne prowadzenie nauki kierownikowi Józefowi Okulczykowi i nauczycielce Maryi Kawulance. Z dniem 1 stycznia 1925 r. dwuklasowa szko³a w Ko¶cielnikach zosta³a przeorganizowana na 5 –klasow±. Do szko³y chodzi³o 187 dzieci.
W roku 1927 szko³ê poddano remontowi. ¦rednio w szkole uczy³o siê ok. dwustu dzieci. „Z dniem 11 lutego 1929 roku zosta³a przerwana nauka powodu silnego mrozu. W tym dniu rano mrozu by³o 42 stopni Celsjusza” - czytamy na str. 47 kroniki szko³y. W 1930 r. w szkole pracowa³ lekarz szkolny, który zak³ada³ ka¿demu dziecku Kartê Zdrowia, w której wpisywa³ wyniki badañ, rozwój fizyczny i stan jego zdrowia. We wrze¶niu 1931 roku zaprowadzono karty organizacyjne szkó³. Na miejsce lekarza szkolnego dr. M. Kowalskiego mianowano dr. Bia³ka zamieszka³ego w Mogile. W kronice odnotowano te¿, ¿e 1 pa¼dziernika 1932 roku odby³o siê nabo¿eñstwo ¿a³obne za dusze ¶p. P. Prezydentowej Michaliny Mo¶cickiej.
W latach II wojny ¶wiatowej.
W czasie II wojny ¶wiatowej los szko³y by³ podobny do losów tysiêcy placówek o¶wiatowych. W 1939 budynek zosta³ zajêty przez niemieckie wojska. Dziêki staraniom kierownika szko³y w styczniu 1940 r. szko³a wznowi³a dzia³alno¶æ. Do 1945 r. funkcjonowa³a jako Szko³a Powszechna III-go stopnia. Dzia³ania wojska bardzo uszczupli³y mienie szko³y. Zniszczeniom uleg³ czê¶ciowo budynek i znaczna czê¶æ pomocy dydaktycznych.
Po wojnie
Od 1945 roku placówka sta³a siê szko³± publiczna. Zaczê³y uczêszczaæ do niej dzieci z Ko¶cielnik, Górki Ko¶cielnickiej, Wró¿enic. Brak nauczycieli, podrêczników, pomocy dydaktycznych oraz zbyt liczne klasy, to tylko niektóre problemy nurtuj±ce powojenn± polsk± szko³ê i utrudniaj±ce proces nauczania. Zalet± by³o to, ¿e uczniowie uczyli siê w salach s³onecznych, ogrzewanych zim± (choæ piece pozosta³y w bardzo z³ym stanie), co stawia³o szko³ê w znacznie lepszej sytuacji ni¿ pozosta³e szko³y z okolicy. W 1950 r. szko³a realizowa³a 7-klasowy system nauki, ka¿da klasa uczy siê osobno, do szko³y uczêszcza ¶rednio 170-180 dzieci z Ko¶cielnik, Wró¿enic i Wêgrzynowic. Równie¿ uczniowie z Czulic.
W 1957 r. przeprowadzono gruntowny remont zewnêtrznych tynków, wymieniono drewniane schody na betonowe.( tê pracê wykona³ miejscowy majster budowlany ob. Moksa Franciszek). Wymalowano z zewn±trz budynek szkolny. Dziêki subwencji Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Wyci±¿ach remont trwa³ od kwietnia do sierpnia 1957 roku.
Rok 1966 by³ pierwszym rokiem funkcjonowania reformy szkolnej. W Ko¶cielniakach zaczê³a funkcjonowaæ 8 klasowa Szko³a Podstawowa. W szkole pracowa³o siedmiu nauczycieli. 1 stycznia 1973 r., w wyniku zmian administracyjnych. Ko¶cielniki sta³y siê wiejskim osiedlem Nowej Huty i tym samym czê¶ci± Krakowa.
Ca³kowit± przebudowê i rozbudowê Szko³y Podstawowej nr 141 w Krakowie ukoñczono 1 wrze¶nia 1987 r. Remont trwa³ prawie dwa lata. W tym czasie szko³a przenios³a siê do prywatnego domu pañstwa Grymków. Warunki by³y bardzo trudne: nie opisana ciasnota – ponad dwie setki dzieci w prywatnym domu! Ale warto by³o!
20 pa¼dziernika 1997 r. z fundacji, obecnego ksiêdza proboszcza z Górki Ko¶cielnickiej Józefa Hojnowskiego, ods³oniêto w szkolnym holu tablicê upamiêtniaj±c± pracê nauczycieli w szkole na przestrzeni 183 lat jej istnienia.
Rok szkolny 2002/2003. Po wielu staraniach w³adze o¶wiatowe wyrazi³y zgodê na utworzenie Gimnazjum w Ko¶cielnikach. Z tej okazji odby³o siê wyj±tkowo uroczyste rozpoczêcie roku szkolnego w „nowej” szkole - w Zespole Szkó³ Ogólnokszta³c±cych nr 52, który sk³ada siê ze Szko³y Podstawowej nr 141 i Gimnazjum nr 77. Z kolei ca³y miniony rok szkolny (2008/2009) po¶wiêcony by³ przygotowaniom do obchodów 190 rocznicy powstania szko³y, 60-rocznicy powstania Nowej Huty i nadania szkole imienia (14.06.2009r.) ks. Jana Twardowskiego..
Nadanie szkole imienia
Uroczysto¶æ nadania imienia szkole rozpoczê³a siê uroczyst± Msz± ¦w. w ko¶ciele pw. ¶w. Józefa w koncelebrze proboszcza z Górki Ko¶cielnickiej ks. Józefa Hojnowskiego, ks. pra³ata dziekana Feliksa Fornasa, dyrektora Wydzia³u Katechetycznego ks. dr Tadeusza Panusia, kanonika z Ruszczy ks. Andrzeja Kotta oraz o. dr Niwarda Karszni (kapelana Solidarno¶ci nowohuckiej, budowniczego i proboszcza ko¶cio³a na os. Szklane Domy), który wyg³osi³ okoliczno¶ciow± homiliê. Podczas nabo¿eñstwa po¶wiêcono szkolny sztandar, którego fundatorem jest ks. Józef Hojnowski i parafianie .
W uroczystym przemarszu z ko¶cio³a do szko³y wziêli udzia³ uczniowie, Ich rodzice, absolwenci, zaproszeni go¶cie. Honorowym go¶ciem obchodów by³a pani Aniela Truszczyñska, siostrzenica ks. Jana Twardowskiego. Ponadto przybyli przedstawiciele w³adz o¶wiatowych i samorz±dowych: m. in. wiceprzewodnicz±ca Rady Miasta Krakowa Marta Patena, pierwszy wizytator Ma³opolskiego Kuratorium O¶wiaty Agata Szuta, Radny Miasta Krakowa Stanis³aw Maranda, g³ówny specjalista ds. metodyki nauczania dr Józef Winiarski, wizytator Gra¿yna Samborek, przewodnicz±cy Rady Dzielnicy XVIII Edward Porêbski oraz cz³onkowie Zarz±du Dz. XVIII: Ma³gorzata Szajewska i Józef Krê¿o³ek, radni: Wojciech Ru¶niak i Kacper Rosa… W rocznicowych obchodach wziêli udzia³ równie¿ zaprzyja¼nieni dyrektorzy z okolicznych szkó³: SP 74 Renata Dudek, SP 88 Anna Mroczkowska, SP 140 Beata Wojtal-Sêk, SP 142 Izabella Podgórska, Gimnazjum 45 Ma³gorzata Kozak- Zasadni i SP w Tropiszowie Danuta Kawka. Byli równie¿ obecni stra¿acy z OSP Ko¶cielniki, Wrózenice i z Czulic. Przybyli tak¿e byli dyrektorzy szko³y: Piotr Gorycki, Maria Chronowska, Janina Kaczor i Alicja Stolec.
Szkolnych wspomnieñ czar…
W czê¶ci artystycznej, na któr± sk³ada³a siê inscenizacja teatralna pt. „Szkolnych wspomnieñ czar…” przedstawiono przemiany szkolnictwa na przestrzeni dziejów. Szczególn± uwagê po¶wiêcono zmianom zachodz±cym na szczeblu edukacyjnym od ¶redniowiecza a¿ po wspó³czesno¶æ W przedstawieniu, w re¿yserii mgr Wioletty Pe³ki – nauczyciela jêzyka polskiego, zagrali uczniowie ze Szkolnego Kó³ka Teatralnego. A folklor podkrakowskiej wsi przypomnia³ Zespó³ Wokalny „Ko¶cielanki”, sk³adaj±cy siê z najstarszych absolwentek Szko³y Podstawowej w Koscielnikach. Podczas uroczysto¶ci wiceprzewodnicz±ca Rady Miasta Krakowa Marta Patena wrêczy³a Dyrekcji ZSO nr 52 w Krakowie okoliczno¶ciowy, z³oty medal z okazji 750-lecia lokacji Miasta Krakowa.
+ + +
Kolejne losy szko³y, jak zawsze, bêd± spoczywaæ w rêkach ludzi, którzy przez nastêpne lata bêd± w niej siê uczyæ, pracowaæ, którzy bêd± j± budowaæ - nie tylko w sensie materialnym, ale kulturowym i spo³ecznym. Anna Szostek Janik
nauczyciel ZSO nr 52 w Ko¶cielniakach
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
