Dwadzie¶cia osiem lat temu… Sierpniowy wiatr od morza
Kolejna rocznica sierpnia. Ju¿ dwudziesta ósma. To wielkie wydarzenie, które zapocz±tkowa³o rozpad sowieckiego imperium, jest dzi¶ jakby wyciszane i zag³uszane przez inne. I chocia¿ w zbiorowej pamiêci narodu jest jeszcze obecne, to m³ode pokolenie Polaków wie o nim zatrwa¿aj±co ma³o. Mo¿e dlatego, ¿e – zwa¶nieni i zajêci dzisiejszym, niema³ymi przecie¿ problemami - nie chcemy i nie umiemy doceniæ tego symbolu, a mo¿e dlatego, ¿e bardziej spektakularne dla ¶wiata okaza³o siê obalenie muru berliñskiego?
Tymczasem bezspornym przecie¿ sprawc± tego zdarzenia, jak i innych, lawinowo pó¼niej ju¿ wystêpuj±cych w tzw. „demoludach” by³ fakt powstania polskiej „Solidarno¶ci”. Podkre¶lmy: po raz pierwszy w historii ¶wiata powsta³a 10-milionowa organizacja, która swoim pokojowym - bez stosowania przemocy – dzia³aniem upomnia³a siê o prawa pracownicze, spo³eczne i wolno¶ciowe. Dzi¶ nie ulega w±tpliwo¶ci, ¿e jej powstanie mia³o bezpo¶redni zwi±zek z pierwsz± pielgrzymk± do Polski papie¿a Jana Paw³a II. Jego zawo³anie na warszawskim placu: ”Niech zst±pi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi” jest prapocz±tkiem „Solidarno¶ci”.
W sierpniu 1980 r. ¶wiat i Polska wielokrotnie wstrzymywa³y oddech. Strajk w Gdañsku mia³ ró¿ne fazy i zdarzenia. Historycy i uczestnicy strajku wiele ju¿ na ten temat napisali, ale nasza wiedza wci±¿ nie jest jeszcze pe³na, a interpretacja – jednoznaczna. A lata up³ywaj±, bezpo¶redni uczestnicy dramatycznych wydarzeñ odchodz±.
Co da³o bezpo¶redni sygna³ do robotniczego buntu? Przypomnijmy: 1 lipca w³adza wprowadzi³a w Polsce ceny komercyjne na przetwory miêsne w bufetach i sto³ówkach zak³adowych. Decyzja ta sta³a siê przys³owiow± iskr± zapalaj±c± lont pod beczk± z prochem. Dosz³o do przerw w pracy (tak wtedy w³adza nazywa³a strajki) w wielu zak³adach pracy. Mia³y one miejsce w Warszawie, Poznaniu, Sanoku, Tarnowie czy Ursusie. By³y to ¿±dania wy³±cznie o charakterze ekonomicznym. W³adza z regu³y na nie przystawa³a, sk±d wziê³a siê popularno¶æ has³a :” Nie staniesz, nie dostaniesz” , co skutkowa³o rozprzestrzenianiu siê strajków w kolejnych zak³adach pracy.
Pod koniec lipca w Lublinie zorganizowano najwiêksze protesty, których w³adza nie mog³a ju¿ przemilczeæ i poinformowano o nich spo³eczeñstwo. „Przerwy w pracy” odby³y siê w wielu zak³adach i przynios³y realne podwy¿ki p³ac. Z protestuj±cymi rozmawia³ nawet ówczesny wicepremier, Mieczys³aw Jagielski.
Gaszenie lokalnych strajków by³o na tyle skuteczne, ¿e w³adza nie czu³a siê zagro¿ona, a Edward Gierek uda³ siê nawet na pocz±tku sierpnia na tradycyjny wypoczynek sekretarzy na Krym. Tymczasem fala strajkowa dotar³a na wybrze¿e. 14 sierpnia stanê³a Stocznia im. Lenina. Strajk mia³ charakter okupacyjny, a bezpo¶redni± przyczyn± protestu by³o zwolnienie z pracy suwnicowej Anny Walentynowicz, dzia³aczki Wolnych Zwi±zków Zawodowych. Powsta³ Komitet Strajkowy, który za¿±da³ przywrócenia do pracy Walentynowicz i zwolnionego wcze¶niej Lecha Wa³êsy. Charakter ekonomiczny mia³o ¿±danie podwy¿ek p³ac o 2 tysi±ce z³otych i podwy¿szenie zasi³ków rodzinnych do poziomu obowi±zuj±cego w milicji, ale ju¿ domaganie siê zgody na budowê pomnika Ofiar Grudnia 70 zapowiada³o stawianie przez za³ogê znacznie bardziej fundamentalnych ¿±dañ. W krótkim czasie stoczniowcy zdobyli uznanie i wsparcie wielu zak³adów Trójmiasta. S³ynne 21 postulatów rozpowszechniane by³y nielegalnie poza Gdañsk. 18 i 19 sierpnia wybuch³y strajki w Szczecinie i Elbl±gu. W Szczecinie na czele stan±³ Marian Jurczyk, a 36 postulatów strajkuj±cych wywo³a³o ju¿ powa¿ne zaniepokojenie w³adz. Gierek przerwa³ urlop na Krymie i wyg³osi³ telewizyjne przemówienie, w którym przedstawi³ stanowisko PZPR-u: odrzucamy postulaty strajkuj±cych, a w szczególno¶ci postulat o utworzeniu wolnych zwi±zków zawodowych…
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
