Austriacy tworz±c pod koniec XIX wieku pier¶cieñ fortów obronnych wokó³ Krakowa, najpierw budowali je w wybranych ze wzglêdu na walory topograficzne miejscach. Usiano nimi wzgórza wokó³ miasta: ¶rednia odleg³o¶æ fortecznych budowli od centrum Krakowa wynosi³a 8 kilometrów.
Tym starym, du¿ym fortom, tak jak fortowi w Krzes³awicach, wybudowanym w 1878 roku, przebudowanym w 1881-86, nadawano pe³ne numery. Krzes³awicki fort ma numer 49. „48” numer nosi³ fort w Batowicach, wzniesiony w latach 1883-85. „50”.- umiejscowiono dopiero po drugiej stronie Wis³y – w Prokocimiu. Okaza³o siê zbyt daleko. By lepiej broniæ doliny Wis³y i Krakowa ze wschodniej strony dogêszczano liniê forteczn±, uzupe³niaj±c j± o nowe, mniejsze obiekty. Tak powsta³ fort u stóp Kopca Wandy. By nie zmieniaæ numeracji w ca³ym pier¶cieniu fortecznym otrzyma³ on numer 49 ½.
By domkn±æ pier¶cieñ forteczny od pó³nocy - miêdzy fortem w Krzes³awicach, a fortem pod Kopcem Wandy, wybudowano na po³udnie od wsi Grêba³ów kolejny fort. Otrzyma³ on numer æwiartkowy – 49 ¼. Natomiast gdy wzniesiono kolejn± w tym rejonie budowlê obronn±, wspomagaj±c± dla fortu wokó³ Kopca Wandy - fort miêdzypola, otrzyma³ on jedynie dodatkowa literê „a” – to by³ Fort 49 ½ a - Mogi³a .
Lokalizacjê fortów nowohuckich ustalano oko³o 1878 roku i s± najbardziej oddalone od centrum Krakowa. Fort pancerny „Grêbalów” le¿y w naro¿niku twierdzy. Ogieñ z tredytora pancernego fortu móg³ kontrolowaæ odcinek pó³nocny i wschodni obrony miasta (tu - teren w stronê kopca Wandy, gdzie dzi¶ znajduje siê kombinat metalurgiczny).
Fort w Grêba³owie zaprojektowa³ w 1896 roku Moritz Ritter von Brunner, jeden z najs³awniejszych in¿ynierów austriackiej szko³y fortyfikacyjnej. Jego wizerunek znajdziecie na tematycznej wystawie w tradytorze przygotowanej przez Bogdana Holewiñskiego. W obrêbie ziemnego wa³u fortu, otoczonego fos± umieszczono dwa betonowo-ceglane budynki forteczne – koszary i tradytor. Tradytor to schron bojowy z którego prowadzono ostrza³ przedpola. Uzbrojenie fortu w Grêba³owie sk³ada³o siê z 4 armat kalibru 8 cm w wie¿ach pancernych oraz 4 armat w lawetach kazamatów pancernych tredytora. Za³ogê stanowi³o 5 oficerów i 184 ¿o³nierzy.
W latach sze¶ædziesi±tych fort popad³ w ruinê. Pod koniec lat osiemdziesi±tych na szczê¶cie fort znalaz³ nowego opiekuna. W forcie grêba³owskim dzia³a od lat Ognisko TKKF „Przyjaciel Konika”. Fort jest restaurowany i pe³ni funkcjê o¶rodka jazdy konnej dla dzieci i m³odzie¿y.
- Restauracja takich potê¿nych obiektów jest nie³atwa. Bo to przede wszystkim jest kosztowne. Fort w Grêba³owie jest wpisany na listê zabytkowych obiektów obronnych wiêc musimy sprostaæ zaleceniom konserwatora zabytków, a z drugiej strony dostosowaæ je do wymogów wspó³czesno¶ci. My w swoim dzia³aniu skupiamy siê na tym by adaptuj±c, zachowaæ jak najwiêcej z oryginalnej budowli – podkre¶la Bogumi³ Peschak „komendant” grêba³owskiego fortu.
O czasach monarchii austrowêgierskiej, kiedy powstawa³y budowle forteczne dowiedzieæ siê mo¿na odwiedzaj±c fort i wystawê. Przed budowl± znajduje siê obelisk ustawiony w 2014 upamiêtniaj±cy tych, którzy zginêli na frontach II wojny ¶wiatowej.
„Po³ówkowy” fort wokó³ Kopca Wandy zosta³ rozebrany na pocz±tku lat piêædziesi±tych. Fort „æwiartkowy” z literk± „a” w Mogile jest restaurowany przez Zarz±d Budynków Komunalnych. W przysz³o¶ci pos³u¿y archeologom krakowskim jako sk³adnica znalezisk archeologicznych. Przyk³adem adaptacji do wspó³czesnych warunków jest fort 49 w Krzes³awicach gdzie dzia³a dzi¶ M³odzie¿owy Dom Kultury. (l)
Fort w Grêbalowie: pomalowany na pierwotny kolor tradytor czyli schron bojowy dla dzia³, prowadz±cych ostrza³.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
