Czytaj±c prasê, korzystaj±c z internetu, ogl±daj±c programy telewizyjne spotykamy siê z problemem gin±cych gatunków. Zagadnienie to dotyczy nieraz odleg³ych zak±tków Ziemi i zwierz±t, których i tak nigdy nie widzieli¶my. Czasami dotyka to ziem polskich i wtedy bardziej nas to interesuje. Przyczyny zaniku fauny mog± byæ ró¿ne, ale jedna jest najwa¿niejsza, to dzia³alno¶æ cz³owieka. Polowania i zmiany ¶rodowiska spowodowane cywilizacj± skutecznie zmniejszy³y wielo¶æ gatunków zwierz±t.
£owiectwo i choroby przyczyni³y siê do wyginiêcia miêdzy innymi tura na terenie Polski. Ostatnia jego przedstawicielka na Mazowszu pad³a z przyczyn naturalnych w XVII wieku a w Prusach Ksi±¿êcych w XVIII wieku. Innym wymar³ym ssakiem z nad Wis³y by³ mamut. Znikn±³ z naszych terenów prawdopodobnie oko³o 13-12 tysiêcy lat temu. Co to by³o za zwierzê i dlaczego wymar³o?
Wed³ug encyklopedii PWN mamuty w³ochate (Mammuthus primigenius) to „wymar³y gatunek z rodziny s³oniowatych, z rzêdu tr±bowców”. ¯y³y na obszarach od ¦rodkowej Europy, przez Syberiê, po Amerykê Pó³nocn±. Mamuty nale¿a³y do ulubionej zwierzyny, na któr± polowa³ cz³owiek w plejstocenie (czê¶æ czwartorzêdu), nazywanego te¿ epok± lodowcow±. W jaskiniach, miêdzy innymi we Francji, na malowid³ach pozostawionych na ¶cianach jaskiñ, ówczesny cz³owiek przedstawi³ liczne sceny polowañ na zwierzêta, w tym te¿ mamuty. Te w³ochate zwierzêta by³y nieco wiêksze ni¿ s³oñ indyjski, z wysoko¶ci± w k³êbie oko³o 4 metrów i wag± do 6 ton. Posiada³y ciosy, których d³ugo¶æ siêga³a nawet 5 metrów. ¯ywi³y siê g³ównie ró¿nymi gatunkami traw, a czasami te¿ m³odymi pêdami krzewów i drzew. Ro¶linno¶æ taka charakterystyczna jest dla obszarów nazywanych stepo-tundr± (czyli prawie bezle¶nych). Ze wzglêdu na swoj± wielko¶æ, mamut, podobnie jak dzisiaj s³oñ, nie mia³ prawdopodobnie naturalnych wrogów. G³ównym jego przeciwnikiem by³ cz³owiek. Na mamuta polowano w celu zdobycia du¿ej ilo¶ci po¿ywienia. Dla grupy my¶liwych (wraz z rodzinami) taka góra miêsa i t³uszczu by³a niez³± spi¿arni±. Wykorzystywano te¿ ich skory i ko¶ci. Ze skór wyrabiano dachy sza³asów i okrycia, a z ko¶ci narzêdzia i ¶ciany domostw. Wiele interesuj±cych danych dostarczy³y znaleziska z Syberii. S±dzi siê, ¿e mamuty przetrwa³y na tamtym terenie o kilka tysiêcy lat d³u¿ej. W Syberyjskich zmarzlinach uda³o siê odnale¼æ niemal kompletne cia³a tych zwierz±t. W ich ¿o³±dkach odkryto niestrawiony, ostatni pokarm, przez co ich dieta jest tak dobrze znana. Bazuj±c na tych szcz±tkach, próbuje siê sklonowaæ mamuta, który mia³by siê urodziæ ze s³onicy. Z Syberi± wi±¿± siê te¿ opowie¶ci, etnicznej ludno¶ci tam zamieszkuj±cej, o jakoby maj±cych zdarzaæ siê spotkaniach z w³ochatymi s³oniami.
Mamuty w³ochate wyginê³y zapewne w wyniku polowañ urz±dzanych przez cz³owieka. Innym czynnikiem mog³a byæ zmiana klimatu (ocieplenie), do której nie zdo³a³y siê dopasowaæ lub te¿ jaka¶ nieznana epidemia.
Z terenów nam bli¿szych, czyli Krakowa znamy liczne znaleziska ko¶ci mamutów. Najwiêcej szkieletów odkryto na wzgórzu ¦w. Bronis³awy. Doliczono siê tam szcz±tków kilkudziesiêciu osobników, w tym takich, ze ¶ladami naciêæ wykonanych przez cz³owieka. W Nowej Hucie tak¿e wystêpowa³ i wystêpuj± takie znaleziska, ale na mniejsz± skalê. Ko¶ci mamuta odkryto miêdzy innymi podczas budowy walcowni – slabing i na terenie Bieñczyc. Pojedyncze ko¶ci wystêpuj± te¿ w ¿wirowiskach nad Wis³±.
Czy mamut zagin±³ ca³kowicie? Tego do koñca nie wiadomo. Zawsze mo¿e powstaæ grupa naukowców, którzy metodami genetycznymi mog± odtworzyæ to du¿e zwierzê st±paj±ce kiedy¶ po europejskiej stepo-tundrze.
Janusz Bober
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
