Film zaczêty przez ojca, skoñczony przez syna… Nowa Huta Karola Wojty³y
Pomys³ na ten film Jerzy Ridan nosi³ w sercu od dawna, niestety kiedy wreszcie postanowi³ go zrealizowaæ zmar³ w trakcie pracy nad nim. Po ¶mierci ojca dokument dokoñczy³ jego syn Krzysztof Ridan, który od samego pocz±tku towarzyszy³ przy pracach nad filmem. Na nowohuck± premierê filmu „Nowa Huta Karola Wojty³y” zapraszamy 13 marca o godz. 18.00 do kina studyjnego Sfinks. O niedokoñczonym przez ojca filmie rozmawiam w Krzy¶kiem Ridanem – monta¿yst± filmowym. + Mówi siê o nim film Jerzego Ridana, jednak to ty go montowa³e¶, nagrywa³e¶ ostatnie wywiady i podj±³e¶ decyzjê o ostatecznym kszta³cie. Czy czujesz siê twórc± tego dokumentu? - Krzysztof Ridan: To film, który mia³ byæ i jest filmem mojego taty. Ja mia³em go tylko montowaæ, nagrywaæ d¼wiêk, to on mia³ film re¿yserowaæ . Niestety sta³o siê inaczej nie zd±¿y³ dokoñczyæ filmu. Kiedy zmar³ zastanawia³em siê co teraz? Zostawiæ czy dokoñczyæ? Zdecydowa³em siê skoñczyæ zw³aszcza, ¿e ca³y film mieli¶my mocno przegadany. W trakcie prac nad filmem tata ju¿ zaczyna³ siê gorzej czuæ, przygotowywa³ siê do operacji po której mia³ siê d³ugo rehabilitowaæ wiêc w zamy¶le i tak to ja mia³em film koñczyæ – oczywi¶cie w konsultacji z nim. Musia³em go skoñczyæ sam, mam jednak nadziejê, ¿e zgodnie z jego zamys³em. Kiedy skoñczy³em pracê czeka³em z niepokojem na jaki¶ znak z góry. Ba³em siê, ¿e „dostanê od taty po g³owie”, bo co¶ zrobi³em nie tak. Nic siê jednak nie wydarzy³o. + O Papie¿u Polaku powsta³a ca³a masa filmów, w wielu dokumentach pojawia siê równie¿ motyw Nowej Huty. Temat wydaje siê oklepany, dlaczego chcieli¶cie go zrealizowaæ?
- Krzysztof Ridan: Po pierwsze jak sam tytu³ wskazuje to film nie tylko… o papie¿u, ale przede wszystkim o Karolu Wojtyle czyli o jego ¿yciu zanim zosta³ papie¿em i jego zwi±zku z Now± Hut±. Filmowe materia³y archiwalne, które siê w nim znalaz³y s± w wiêkszo¶ci autorstwa mojego taty, który na prze³omie lat 60 i 70 tych towarzyszy³ Karolowi Wojtyle w jego podró¿ach po Nowej Hucie. Film jest ¶ci¶le zwi±zany z wczesnymi dzia³aniami mojego taty w Nowej Hucie, który by³ nie tylko kronikarzem Nowej Huty, ale równie¿ trochê kronikarzem Kurii Krakowskiej na zlecenie której pracowa³. To by³ burzliwy czas w Nowej Hucie. Ludzie, którzy zamieszkali w mie¶cie, które w³adza okre¶li³a jako „ bez Boga” zaczêli siê o tego Boga dopominaæ! Karol Wojty³a, który w tym czasie zosta³ wybrany na biskupa pomocniczego, od samego pocz±tku by³ wybrany po to aby dzia³aæ w Nowej Hucie, ¿eby pomagaæ ludziom w budowaniu ko¶cio³ów. My¶lê, ¿e o tym, ¿e „nasz Papie¿” by³ od samego pocz±tku tak silnie wpisany w Now± Hutê nie wszyscy wiedz±. Ja sam dopiero pracuj±c nad tym filmem zda³em sobie sprawê z tego. Dowiedzia³em siê chocia¿by o tym, ¿e od samego pocz±tku jako biskup potem arcybiskup, prawie wszystkie pasterki za czasów jego pracy odprawia³ w³a¶nie w Nowej Hucie. To jest film o tej silnej wiêzi, Karola Wojty³y pó¼niej Papie¿a z Now± Hut± i Nowej Huty z Papie¿em, a takiego filmu do tej pory nie by³o. Warto wspomnieæ, ¿e czê¶æ wykorzystanych w filmie materia³ów po raz pierwszy ujrzy ¶wiat³o dzienne. + Czy wybór materia³ów do filmu by³ trudny?
- Krzysztof Ridan: ¯eby odpowiedzieæ na to pytanie muszê opowiedzieæ historiê tych nagrañ. W tamtych czasach Nowa Huta by³a miejscem rozgrywki miêdzy w³adzami a ko¶cio³em. Ludzie chcieli budowy ¶wi±tyñ, Ko¶ció³ ich w tym wspiera³ . Dochodzi³o do zamieszek. Karol Wojty³a uczestniczy w rozmowach i staraniach o budowê ko¶cio³a w Nowej Hucie. Kiedy je¼dzi po Nowej Hucie towarzyszy mu mój tato z kamer±. Krêci równie¿ materia³y zwi±zane z dzia³aniami wokó³ tzw. Zielonej Budki. Aby zrozumieæ t± historiê trzeba poznaæ kontekst tego miejsca. Zielona Budka to miejsce, które powsta³o na terenie dzisiejszego osiedla O¶wiecenia, a wówczas parafii Raciborowice, w której wikarym by³ ksi±dz Kurzeja. Za zgod± wtedy ksiêdza kardyna³a Karola Wojty³y postanowi³ on wybudowaæ w tym miejscu ko¶ció³. Rzecz jasna nie spotka³o siê to z akceptacj± w³adz komunistycznych. Jednak z pomoc± ludzi postawi³ prowizoryczny barak, przy którym odprawiane by³y nabo¿eñstwa. To by³a w³a¶nie owa Zielona Budka. Ksi±dz Kurzeja szykanowany by³ przez w³adze, po ka¿dym nabo¿eñstwie wzywany by³ „na kolegia”. Zielona Budka by³a podpalana przez s³u¿by, to jednak nie zniechêca³o ludzi do przychodzenia w to miejsce. Tata rejestrowa³ te wydarzenia. Niejednokrotnie musia³ chowaæ sprzêt i ta¶my w³a¶nie w Zielonej Budce a sam wymyka³ siê chy³kiem unikaj±c s³u¿b specjalnych. Kiedy w naszym mieszkaniu na os. Tysi±clecie dosz³o do rewizji – szczê¶liwie sprzêt i ta¶my by³y wtedy poza domem - tata postanowi³, dla bezpieczeñstwa zanie¶æ wszystkie te materia³y, w tym równie¿ dotycz±ce Karola Wojty³y, do Kurii. Kiedy Karol Wojty³a zosta³ wybrany na papie¿a tata zda³ sobie sprawê jak± warto¶æ informacyjn± mog± mieæ te materia³y, postanowi³ sprawdziæ co siê z nimi sta³o. Niestety okaza³o siê ¿e przepad³y bez wie¶ci. Nie uda³o siê ich odnale¼æ pomimo starañ, nie wyp³ynê³y równie¿ przez wszystkie te lata w ¿adnym miejscu co znaczy³oby, ¿e kto¶ je sobie przyw³aszczy³. Podejrzewamy, ¿e zosta³y nieumy¶lnie zniszczone. Ogromna szkoda bo by³y to bardzo osobiste nagrania, dokumentuj±ce nie tylko wa¿ne wydarzenia, ale równie¿ np. ¿arty sytuacyjne. Na szczê¶cie czê¶æ ta¶m tata schowa³ w innym miejscu. By³a to jednak tylko niewielka czê¶æ nagrañ, mo¿e oko³o 30%. Z nich, miêdzy innymi, powsta³ film „Nowa Huta Karola Wojty³y”. Nie wesz³y one w ca³o¶ci do dokumentu, wiadomo, ¿e to tylko fragmenty jednak wiêkszo¶æ wydarzeñ zarejestrowanych na ocala³ych ta¶mach znalaz³a siê w filmie. + Co twoim zdanie jest w tym filmie najwa¿niejsze? Najbardziej godne uwagi?
- Krzysztof Ridan: Jakby ca³y czas montuj±c film pamiêta³em aby nie by³ przegadany. My¶la³em co z tego ¿e bêdzie pe³en tre¶ci. Szukaj±c informacji zawsze mo¿na wzi±æ do rêki jak±¶ ksi±¿kê czy publikacjê. W filmie najwa¿niejsze s± emocje. Zacz±³em szukaæ ludzi, którzy powiedzieliby co¶ osobistego o relacji Ojca ¦wiêtego z Now± Hut±. W filmie mamy dwóch g³ównych narratorów s± to: Marek Lassota, który wypowiada siê jako znawca tematu od strony historycznej, oraz kardyna³ Dziwisz, który pokazuje bardziej stronê duchow±. Kardyna³, wieloletni przyjaciel Jana Paw³a II, mówi o sprawach osobistych. Na tym mi g³ownie zale¿a³o, na pokazaniu relacji. Moim zdaniem najwa¿niejsze w tym filmie s± emocje oraz stosunek nowohucian do Ojca ¦wiêtego i odwrotnie Papie¿a do Nowej Huty. Mamy tam wypowied¼ kardyna³a Dziwisza, który opowiada jak w okresie bo¿onarodzeniowym Jan Pawe³ II w Rzymie wspomina³ Now± Hutê i pasterki, które tu odprawia³. Jest te¿ archiwalna wypowied¼ ksiêdza Gorzelanego z filmu na temat Arki Pana, przy którym pomaga³ tata. W filmie pojawiaj± siê równie¿ wspó³czesne wypowiedzi osób zwi±zanych z papie¿em, które mia³y z nim kontakt m.in. ksiêdza £uszczka z Mistrzejowic, ksiêdza Gila proboszcza ze Wzgórz, ksiêdza Puzyniaka proboszcza z ko¶cio³a „pod krzy¿em”, Rafa³a Marchewczyka - dyrygenta chóru Krakowskiej M³odej Filharmonii i oczywi¶cie wypowiedzi ojców z klasztoru w Mogile – gdzie Karol Wojty³a czêsto nocowa³. To s± osobiste wypowiedzi. Oczywi¶cie, ¿e w filmie zw³aszcza w dokumencie bardzo wa¿na jest tre¶æ, ale wa¿ne jest równie¿ to z czym zostajemy kiedy ekran ga¶nie. Mo¿na ró¿nie pokazaæ Karola Wojty³ê, my starali¶my siê pokazaæ, ¿e by³ wielkim cz³owiekiem, który na zawsze zosta³ w sercach nowohucian. To jest moim zdaniem najwa¿niejsze w tym filmie i jeszcze przes³anie, które zostawia nam Papie¿ na koniec… ono równie¿ koñczy film, ale nie bêdê go zdradza³. + Skoro pomys³ by³ od dawna – czemu dopiero teraz powsta³ ten film?
- Krzysztof Ridan: Pierwszy powód bardzo przyziemny, finansowy. W 2016 roku Filmoteka Ma³opolska og³osi³a program w ramach, którego pojawi³a siê mo¿liwo¶æ dofinansowania produkcji filmowej dotycz±cej wydarzenia, miejsca lub osoby wa¿nej dla Krakowa. W tym samym roku do Krakowa, w zwi±zku ze ¦wiatowymi Dniami M³odzie¿y, przyjecha³ papie¿ Franciszek, co niejako „przypomnia³o” tacie o noszonym od dawna w g³owie pomy¶le na film.
* * *
Okaza³o siê, ¿e by³ to niestety, ostatni moment na stworzenie scenariusza i nakrêcenie tego niezwyk³ego filmu, którego twórcami s± nie¿yj±cy ju¿ Jerzy Ridan i jego syn Krzysztof. Na nowohuck± premierê dokumentu zapraszamy 13 marca 2017 o godz. 18.00 do Kina Studyjnego Sfinks O¶rodka Kultury im. C. K. Norwida na os. Górali.
Rozmawia³a Agnieszka £o¶
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
