Antoni £apajerski od lat ¶ledzi losy nowohuckich kapliczek – OD BAROKOWYCH FIGUR PO OGRODOWE ¦WI¡TKI
+ Jak dzi¶ wygl±daj±, kapliczki, krzy¿e i ¶wiête figury, ci najstarsi ¶wiadkowie historii, towarzysz±cy mieszkañcom niektórych osiedli przez wieki…
- Trzeba przyznaæ, ¿e od 2014 r. ZIKiT wspólnie z Miejskim Konserwatorem Zabytków odnowi³ wiele kapliczek w Krakowie. W 2014, w samej Nowej Hucie odnowiono 4 kapliczki: ¶w. Floriana w Ruszczy przy ul. Rusieckiej, w Pleszowie obok ko¶cio³a przy u. Nadbrzezie, w Bieñczycach przy ul. Fatimskiej 10 i w Grêba³owie przy ul. Darwina/Lubockiej.
W 2015 r. kolejne 4: w Beszczu przy ul. Niepo³omskiej, w Bieñczycach przy ul. Fatimskiej 5, w Bieñczycach os. Szklane Domy (krzy¿ betonowy), oraz ¶w. Jan Nepomucen z Matk± Bosk± w Mogile przy ul. Powiatowej/Kopaniec. Planowana by³a te¿ konserwacja krzy¿a betonowego w Kujawach przy ul. Popielnik, ufundowanego przez pilota W. Polesiñskiego.
Tu muszê powiedzieæ, ¿e s± te¿ konserwacje zlecane przez grupê mieszkañców, osoby prywatne lub proboszczów. Tak odnowiona zosta³a ostatnio kapliczka przy ul. Stopki w Ko¶cielnikach, przy ul. Fatimskiej 23, w Bieñczycach, krzy¿ z 1945 r. w Górce Ko¶cielnickiej. Przez ksiêdza proboszcza Andrzeja Kotta z parafii w Ruszczy, odnowiona zosta³a kamienna kapliczka z 1890 r., która przez kilka lat le¿a³a zapomniana w ogrodach plebani. Do czasu budowy wêz³a kolejowego w Ruszczy sta³a przy skrzy¿owaniu dróg wiod±cych z Ruszczy do Wêgrzynowic i z Wadowa do Ko¶cielnik. Obecnie po odnowieniu przez konserwatora Krystyna Kozie³a, stoi przy placu poni¿ej ko¶cio³a. + Które, z tych ¶wiadków historii koniecznie wymagaj± interwencji konserwatora?
- Najwa¿niejsz± ubieg³oroczn± konserwacj± by³o odnowienie kapliczki w Mogile przy ul. Kopaniec. Jako spo³eczny opiekun zabytków od kilku lat zg³asza³em w sprawozdaniach do Miejskiego Konserwatora Zabytków z³y stan czê¶ci drewnianej tej kapliczki. Figury Matki Boskiej Niepokalanie Poczêtej i ¶w. Jana Nepomucena oraz drewniana konstrukcja gabloty, by³y ju¿ bardzo zniszczone. I dlatego cieszê siê, ¿e w koñcu doczeka³a siê profesjonalnej konserwacji. Wykona³ j± konserwator dzie³ sztuki Mieczys³aw Majewski.
W swoich corocznych sprawozdaniach przekazywanych Miejskiemu Konserwatorowi Zabytków zwracam przede wszystkim uwagê na kapliczki, krzy¿e i figury drewniane. Wiadomo, drewno niekonserwowane najszybciej ulega degradacji. Tak dzia³o siê z krzy¿ami w Zes³awicach, Pleszowie, Luboczy, z Bo¿± Mêk± w £uczanowicach. Jednak po ich odnowieniu trzeba po kilku latach wykonywaæ przynajmniej bie¿±ce konserwacje. Na konserwacjê czekaj± krzy¿e w Pleszowie - na skrzy¿owaniu ul. Igo³omskiej i Nadbrzezie (Meksyk) i przy drodze do Czulic we Wró¿enicach. Cenna jest te¿, a od bardzo dawna nieodnawiana, drewniana dzwonnica s³upowa stoj±ca przy kapliczce przy ul. Wo¼niców w Czy¿ynach. Nieraz i kamienne figury wymagaj± ponownej interwencji, jak np. rze¼ba Matki Boskiej w Branicach. Odnowiona w 2007 r. znów wykazuje pêkniêcia g³owy. + W tym roku ma byæ odnawiana figura Matki Boskiej z branickiego parku. Ma tylko enigmatyczny napis, czy mo¿na co¶ wiêcej powiedzieæ o jej pochodzeniu?
- Nie dotar³em do ¼ród³owych materia³ów dotycz±cych kamiennej figury Matki Boskiej stoj±cej w parku przy dworze w Branicach. Po detalach mogê jedynie okre¶liæ, ¿e jest to przedstawienie Matki Boskiej Lourdeñskiej. Przez Genowefê Zañ-Ograbek, która w 1998 r. opracowa³a katalog kapliczek krakowskich, datowana jest na okres miêdzywojenny. Podaje ona te¿, ¿e ufundowa³ j± w³a¶ciciel dworu. Na t± kapliczkê te¿ zwróci³em uwagê w przes³anym w³a¶nie sprawozdaniu spo³ecznego opiekuna zabytków, wskazuj±c na piln± potrzebê konserwacji i sugeruj±c przeniesienie jej w bardziej nas³onecznione miejsce, gdy¿ ocieniona koron± drzew ca³y czas bêdzie nara¿ona na zawilgocenie i zabrudzenie. + Czasami po odnowieniu i renowacji, kapliczki musz± zmieniæ patrona, jak kamienna figura w Wadowie, gdzie okaza³o siê, ¿e ¶w. Antoni to jednak ¶w. Stanis³aw Kostka ?
- Najstarsz± kapliczk± na terenie Nowej Huty jest kamienna figura ¶w. Stanis³awa Kostki z Dzieci±tkiem w Wadowie. Ufundowana by³a przez w³a¶cicieli gminy Wadów w 1780 r., jako dziêkczynienie lub voto fundatorów. Mog³a równie¿ upamiêtnia³a zmar³ych na zarazê lub w czasie wojny mieszkañców wsi gdy¿ konserwatorzy odkryli ³aciñski napis o 6 kobietach i 8 mê¿czyznach pochowanych w mogile, na której stoi. Data ufundowania wyra¼nie jest pokazana na inskrypcji na cokole. Na mojej mapie z 1909 r. figura usytuowana jest przy skrzy¿owaniu dróg za centrum wsi, w miejscu gdzie obecnie stoi. Do czasu konserwacji w 2004 r. opisywana by³a, jako postaæ ¶w. Antoniego. Jednak przez konserwatorów Dorotê W±chalsk±-Konik i Filipa Kowalczyka jednoznacznie wskazana zosta³a, jako ¶w. Stanis³aw Kostka. Obaj ¶wiêci przedstawiani s± w podobny sposób, ró¿ni± siê szczegó³ami habitów zakonnych.
Je¶li chodzi o najstarsze kapliczki w Nowej Hucie to na pewno nale¿y tak¿e wymieniæ figurê Chrystusa Salwatora Mundi (Zbawiciela ¶wiata) w Branicach z 1781 roku. Ta te¿ wcze¶niej zwana by³a inaczej. Potocznie, przez mieszkañców zwana by³a figur± Boga Ojca. Stoi przy ul. Rzepakowej na granicy dawnych wsi Wyci±¿e i Branice. Ufundowana z okazji rozgraniczenia w³asno¶ci dóbr nabytych przez Badenich od Augusty Poniatowskiej, siostry króla, zwanej Pani± Krakowsk±. Przez konserwatorów zabytków uznawana za najcenniejsz± kapliczkê w naszej dzielnicy. Wykonana przez nieznany krakowski warsztat kamieniarski, posiada styl barokowy. Opisana by³a przez Stanis³awa Tomkowicza w Tece Grona Konserwatorów Galicji zachodniej z 1906 r. oraz w Katalogu Zabytków w Polsce w tomie Powiat Krakowski z 1953 r. Ostatnia konserwacja figury Chrystusa Salwatora Mundi odby³a siê w 2008 r. + Kapliczki to wcale nie jest zamkniêty rozdzia³. I wspó³cze¶ni odczuwaj± potrzebê wyra¿ania w tej formie swojej religijno¶ci czy wdziêczno¶ci…
- Oczywi¶cie, zwracam te¿ uwagê na nowo powstaj±ce kapliczki. Zw³aszcza, gdy s± wykonane z jakim¶ zaanga¿owaniem artystycznym. Do takich zaliczy³em kapliczkê ¶w. Stanis³awa biskupa ufundowan± przez ks. Piotra Maroszka w 2011 r. w swojej rodzinnej wsi Dojazdów. Poniewa¿ to blisko Nowej Huty zamie¶ci³em j± na swojej stronie. Na pewno na uwagê zas³uguj± te¿ kapliczki wykonane z du¿± staranno¶ci± fundatorów, stawiane przez w³a¶cicieli w ogródkach przy domowych. S± takie w Grêba³owie, Ko¶cielnikach, Przylasku Wyci±skim, na placu przy ko¶ciele na Wzgórzach Krzes³awickich. Ale te¿ przykuwaj± moj± uwagê ma³e kapliczki jak np. skrzynkowa zawieszona na drzewie miêdzy blokami na os. Willowym, czy stoj±ca na s³upku przy bloku nr 22 na os. Wandy. Fotografujê je i na pewno wkrótce zamieszczê równie¿ na swojej stronie. + Dziêkujê za rozmowê.
Z Antonim £apajerskim rozmawia³a Krystyna Lenczowska
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
