Na terenie Nowej Huty ju¿ w po³owie XIX wieku prowadzone by³y pierwsze prace wykopaliskowe. Do jednych z pierwszych odkrytych miejsc nale¿± stanowiska w Krzes³awicach 1878 r. oraz Grêba³owie 1897 r., gdzie odkryte zosta³y groby szkieletowe wraz z ceramik± i narzêdziami krzemiennym oraz kamiennymi, datowane na koniec neolitu: kulturê ceramiki sznurowej (III tysi±clecie p.n.e.). Kolejne prace prowadzone by³y na stanowisku w Branicach w 1880 r. oraz Wyci±¿e w 1900 r.
Na pocz±tku XX wieku prowadzono badania w okolicy kopca Wandy. W 1908 r. prace prowadzi³ W³odzimierz Demetrykiewicz, który by³ wykszta³conym archeologiem jak równie¿ za³o¿ycielem katedry archeologii na Uniwersytecie Jagielloñskim oraz Marian Wawrzeniecki, który by³ archeologiem – amatorem. Za¶ w 1913 r. archeolodzy Micha³ Drewko i Leon Koz³owski na terenie Mogi³y przy okazji budowy drogi wojskowej odkopali ¶lady osady z okresu neolitu. W Mogile równie¿ w 1934 r. prowadzi³ wykopaliska Rudolf Jamka, warto wspomnieæ, i¿ by³y to jedne z pierwszych profesjonalnie przeprowadzonych prac ziemnych, odkry³ wówczas oko³o 40 grobów z epoki br±zu oraz niewiele osad z okresu wczesnego ¶redniowiecza.
Natomiast wielkie prace wykopaliskowe, które trwa³y systematycznie przez d³ugie lata rozpoczê³y siê w czasach powojennych. Rok 1949 by³ rokiem pocz±tków „wielkich prac”, zwi±zane by³y one z budow±, lini kolejowej prowadz±cej z Krakowa do maj±cego powstaæ Kombinatu Metalurgicznego oraz nowego osiedla robotniczego.
Badania na terenie Nowej Huty prowadzone by³y na ogromnym obszarze, który swoim zasiêgiem obejmowa³ ok. 100 km2. Do przebadanych stanowisk z tego obszaru nale¿±: Branice, C³o, Czy¿yny, Grêba³ów, Ko¶cielniki, Krzes³awice, Lubocza, Mogi³a, Pleszów, Ruszcza, Wadów, Wyci±¿e oraz Zes³awice. Na stanowiskach zosta³a odkryta ogromna liczba zabytków, które trzeba by³o odpowiednio udokumentowaæ oraz znale¼æ dla nich odpowiednie zaplecze. W zwi±zku z tym w 1950 r. zosta³a powo³ana pierwsza tego typu placówka: Kierownictwo Prac Wykopaliskowych w Nowej Hucie. Zadaniem placówki by³o kierowanie oraz nadzór nad prowadzonymi badaniami. W 1953 roku, placówkê organizacyjn± po³±czono z Pañstwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie a z dniem 1.IV.1955 r., utworzony zosta³ Oddzia³ Muzeum Archeologicznego w Krakowie z siedzib± w Nowej Hucie.
Czas oraz miejsce prac archeologicznych, uzale¿nione by³o od tego, gdzie i kiedy na danym obszarze rozpoczyna³y siê prace zwi±zane z rozbudow± Kombinatu oraz dzielnicy Nowa Huta. By³y prowadzone w ¶ci¶le okre¶lonym czasie. Tempo, narzucone przez firmy budowlane powodowa³o, i¿ badania archeologiczne na terenie Nowej Huty musia³y byæ prowadzone niezale¿nie od pór roku, ekstremalnych czy te¿ sprzyjaj±cych warunków pogodowych. Do prowadzonych prac tak wielkiego przedsiêwziêcia przyczynili siê robotnicy w liczbie ponad tysi±ca osób. Na stanowisku w Pleszowie, gdzie zosta³a odkryta jedna z najwiêkszych osad w Polsce, pad³ rekord, co do ilo¶ci zatrudnionych robotników na jednym stanowisku, by³o ich a¿ 160. Zosta³y równie¿ wykorzystane ogromne ilo¶ci maszyn przeznaczonych do robót ziemnych. Prowadzona by³ szczegó³owa dokumentacja opisowa, rysunkowa a czasami fotograficzna czy filmowa
Badania archeologiczne, prowadzone na terenie Nowej Huty, wnios³y do archeologii wiele nowych oraz cennych informacji. Dotyczy³y one nie tylko osadnictwa na owym obszarze, ale równie¿ pokaza³y jak istotn± rolê odgrywa³ dla ludno¶ci prehistorycznych teren obecnej Nowej Huty.
W Nowej Hucie nadal prowadzone s± prace wykopaliskowe, niestety w du¿o mniejszej skali i maj± raczej charakter ratowniczy, czyli poprzedzaj±cy planowane inwestycje, zarówno te du¿e jak i niewielkie np. zwi±zane z budow± domów.
Nale¿y zauwa¿yæ, i¿ warunki, w jakich prowadzono prace wykopaliskowe we wcze¶niejszych latach, dalece odbiega³y od obecnych. Nale¿y, wiêc tym bardziej uszanowaæ pracê, staranno¶æ oraz zaanga¿owanie, jakie w³o¿yli w owe dzia³ania, pracownicy nowohuckiego Oddzia³u i inni ludzie z nimi wspó³pracuj±cy, którzy przyczynili siê do ratowania dóbr kulturowych.
Iwona Krzysztonek
Wykopaliska podczas budowy kombinatu.
Fot. Archiwum MAK.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
