Walery Eljasz Radzikowski (1841-1905), krakowski malarz, rysownik i grafik, w latach 1856-1862 studiowa³ na Wydziale Malarstwa krakowskiej Szko³y Sztuk Piêknych w pracowniach prof. W³. £uszczkiewicza i W. Stattlera, a nastêpnie – w latach 1862-1865 - w Akademii Monachijskiej. W swej twórczo¶ci malarskiej i graficznej zajmowa³ siê g³ównie tematyk± historyczn± oraz przesz³o¶ci± i zabytkami Krakowa. Malowa³ tak¿e portrety królów, bohaterów narodowych i sceny historyczne. Jego rysunki stanowi³y ilustracje dzie³ i artyku³ów historycznych wydawanych w ówczesnych "K³osach" i "Tygodniku Ilustrowanym". Radzikowski by³ autorem m.in. przewodnika "Kraków dawny czy dzisiejszy" (1902) oraz opracowania "Ubiory ludu w dawnej Polsce i s±siadów w rozwoju historycznym" (1898-1905).
W roku 1861 po raz pierwszy odwiedzi³ Zakopane i Tatry, wi±¿±c z nimi odt±d swoje ¿ycie osobiste i zawodowe. By³ zami³owanym i wytrwa³ym turyst±, autorem licznych opisów wycieczek tatrzañskich, przyrody górskiej i ludu Podtatrza, Popularyzowa³ Tatry i Góralszczyznê wydaj±c m.in. w 1870 "Ilustrowany przewodnik do Tatr i Pienin i Szczawnic", ksi±¿kê, która przez blisko pó³wiecze (kilka wydañ), odegra³a donios³± rolê w budzeniu zami³owania do wycieczek w Tatry i Podtatrze, zainteresowania ¿yciem i losem ludu góralskiego. By³ cz³onkiem powsta³ego w 1874 Towarzystwa Tatrzañskiego, jego d³ugoletnim sekretarzem i propagatorem.
+ + +
Tatrzañska twórczo¶æ artystyczna Walerego Eljasza Radzikowskicgo, to dziesi±tki prac obejmuj±cych: krajobrazy, panoramy, studia rodzajowe z ¿ycia górali i turystów, portrety itd. Obrazy olejne, akwarele, rysunki, miedzioryty i akwaforty stanowi± dzi¶ bogat± spu¶ciznê malarstwa tatrzañskiego "epoki Cha³ubiñskiego". W latach 90. XIX w., zafascynowany mo¿liwo¶ciami nowej sztuki jaka stawa³a siê fotografia, Walery Eljasz siêgn±³ po aparat fotograficzny, staj±c siê bodaj najp³odniejszym z pierwszych fotografów tatrzañskich. W drugiej po³owie XIX w., zaczêto na dobre odkrywaæ uroki Tatr. Coraz liczniej pojawiali siê w nich tzw. "go¶cie". Wielk± karierê zaczê³o robiæ Zakopane. Równocze¶nie powsta³o du¿e zapotrzebowanie na ilustracjê tatrzañsk±. Umo¿liwia³a ona poznanie tego regionu lub po prostu stanowi³a pami±tkê utrwalaj±c± obraz skalistych gór, dzikiej przyrody i egzotycznej wówczas i modnej góralszczyzny. Pocz±tkowo zaspokajali te potrzeby rysownicy i malarze.
+ + +
Wkrótce zawitali w Tatry fotografowie, g³ównie zawodowi, opuszczaj±c w sezonie letnim swoje miejskie atelier. Pierwszym by³ zapewne Walery Rzewuski, w³a¶ciciel znanego zak³adu w Krakowie, który fotografowa³ Tatry w 1859 r. Tematami tatrzañskimi zainteresowali siê oko³o 1860 r., tak¿e Meletius Dutkiewicz z Wiednia i Marcin Olszyñski z Warszawy. Prezentowane na wystawie fotografie Walerego Eljasza Radzikowskiego, wykonane zosta³y w latach 1890-1904. Stanowi± bodaj najpe³niejszy zbiór fotografii po¶wiêconej tematyce tatrzañskiej i podhalañskiej koñca XIX w. Wykonane zosta³y przez fotografa-amatora – uczy³ siê bowiem Walery Eljasz tej sztuki w pó¼nym okresie swojego ¿ycia, metod± prób i b³êdów przy ca³ej niedoskona³o¶ci ówczesnego sprzêtu i "kosztowno¶ci bycia fotografem". Opisa³ zreszt± swoje sukcesy i techniczne niepowodzenia w swych pamiêtnikach, tzw. "Raptularzach tatrzañskich". Walery Eljasz pozostawi³ po sobie blisko 1100 fotografii o zró¿nicowanej tematyce. W¶ród nich wyró¿niæ mo¿na cykle: turystyka górska, przewodnictwo, krajobrazy i widoki tatrzañskie, budownictwo Tatr i Podhala, zajêcia i obyczaje ludu góralskiego, uzdrowisko Zakopane. Wiele z nich zosta³o zreprodukowanych na pocztówkach poligraficznych. W latach 1897-1922 wiêkszo¶æ wydanych kart o tematyce tatrzañskiej przypisywanych jest Waleremu Eljaszowi. W dziejach pocztówki po¶wiêconej tej tematyce jest to najwiêksze osi±gniêcie jednego autora ilustracji kart. Prezentowany na wystawie wybór fotografii Walerego Eljasza Radzikowskiego stanowi czê¶æ kolekcji 200 szklanych p³yt negatywowych przechowywanych w Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Stanowi± one najbardziej zwarty fragment rozproszonego dorobku fotograficznego autora.
Marek Henryk Grabski
PS. Jak nam powiedzia³ kierownik Foto-Galerii NCK Adam Gryczyñski, wystawê zorganizowano przy wspó³pracy Nowohuckiego Centrum Kultury, Muzeum Etnograficznego w Krakowie i Polskiego Towarzystwa Tatrzañskiego. Wystawê mo¿na ogl±daæ do 31 grudnia br.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
