Nowa Huta – lata piêædziesi±te FOTOGRAFIE WIKTORA PENTALA
Wiktor Pental urodzi³ siê 18 stycznia 1920 roku na Ziemi Nowogródzkiej we wsi Woroniszki w pobli¿u rzeki Niemen. W latach 1935 – 1939 uczêszcza³ do gimnazjum w Szczucinie Nowogródzkim, gdzie zainteresowa³ siê fotografowaniem, korzystaj±c pocz±tkowo z aparatów swoich kolegów szkolnych. Utrwala³ na kliszach fragmenty z ¿ycia szkolnego, wycieczek harcerskich nad Niemnem lub æwiczeñ wojskowych, objêtych programem nauczania przysposobienia wojskowego. Pozytywy wykonywa³ pocz±tkowo zak³ad fotograficzny, komponuj±c zamówione powiêkszenia, nie zawsze po my¶li autora. To zmusi³o wykonawcê zdjêæ do opanowania pe³nej obróbki materia³ów fotograficznych we w³asnym zakresie, a dochody z tej dzia³alno¶ci umo¿liwi³y wkrótce nabycie w³asnego sprzêtu, bowiem wykonywane fotografie cieszy³y siê popytem. Fotografowanie – zarówno w czasie wojny jak i po jej zakoñczeniu – wspomaga³o czêsto skromny bud¿et domowy.
Od pierwszego dnia zawieruchy wojennej uczestniczy³ w samoobronie miasteczka, gdzie mieszka³ i uczy³ siê, a potem 17 wrze¶nia zg³osi³ siê jako ochotnik do Wojska Polskiego, z którym po walkach z Armi± Czerwon± w Grodnie uda³ siê na Litwê do obozu internowanych ¿o³nierzy polskich. Po powrocie do kraju uczêszcza³ do ¶redniej szko³y rosyjskiej, któr± ukoñczy³ na kilka dni przed wojn± niemiecko-sowieck±. Podczas okupacji: najpierw sowieckiej, a potem niemieckiej, aparat fotograficzny towarzyszy³ mu w dzia³alno¶ci podziemnej, któr± Armia Krajowa prowadzi³a w szerokim zakresie na Ziemi Nowogródzkiej. Tu, od sierpnia 1941 do koñca czerwca 1944r., pracowa³ oficjalnie w miasteczku ¯o³udek jako t³umacz i kierowca w Powiatowym Urzêdzie Gospodarczym (Kreislandwirtschaft). Równocze¶nie, po z³o¿eniu przysiêgi ¿o³nierza Armii Krajowej, prowadzi³ dzia³alno¶æ wywiadowcz± na rzecz rozbudowuj±cej siê na tym terenie konspiracji. Po rozbrojeniu niemieckich pracodawców w koñcu czerwca 1944r. uczestniczy³ w akcji „Ostra Brama”. Rozbrojony przez Sowietów pod Wilnem uciek³ z obozu w Miednikach, a w kilka tygodni pó¼niej wst±pi³ do Wojska Polskiego. Po krótkim przeszkoleniu na kursie oficerskim awansowa³ do stopnia ppor. artylerii i jako dowódca plutonu zosta³ skierowany do 13 Pu³ku Piechoty, który w sk³adzie V Dywizji Piechoty wyruszy³ na front. Z powodu braku filmu, mimo ¿e posiada³ ma³oobrazkowy aparat fotograficzny, nie móg³ utrwaliæ okropno¶ci wojny.
Po zakoñczeniu dzia³añ wojennych s³u¿y³ nadal w wojsku jako oficer liniowy artylerii. Du¿o fotografowa³. Za zdobycie I miejsca w zawodach strzeleckich dla oficerów Okrêgu Krakowskiego, dosta³ jako nagrodê aparat fotograficzny „Kodak” 6x9. W wojsku pozosta³ do maja 1950 r., kiedy to, jako dowódca Szko³y Podoficerów Artylerii 9 Dywizji Piechoty w stopniu kapitana, zosta³ aresztowany. W czasie przes³uchañ przez oficerów Informacji Wojskowej pada³y najczê¶ciej pytania, dlaczego nie rozstawa³ siê z aparatem fotograficznym, co fotografowa³ i komu przekazywa³ zdjêcia. Wszechw³adna Informacja Wojskowa podejrzewa³a go, by³ego akowca, o wspó³pracê z wrogami Polski Ludowej. Skazano go na rok pozbawienia wolno¶ci i osadzono w wiêzieniu w Krakowie na Montelupich. Po siedmiu miesi±cach zwolniono. W kilka lat pó¼niej zrehabilitowano. Uzyska³ od prokuratury dokument uniewinniaj±cy go ca³kowicie od postawionych zarzutów, poniewa¿, jak stwierdzono, nie nosi³y one cech przestêpstwa.
W styczniu 1951r. zosta³ przeniesiony do rezerwy i zamieszka³ w Krakowie - Nowej Hucie. Zawodowo pracowa³ kolejno w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego, Lidze Obrony Kraju i Zespole Szkó³ Mechanicznych. Równocze¶nie wróci³ do dzia³alno¶ci fotograficznej, choæ by³a ona pocz±tkowo mocno utrudniona „tajemnic± pañstwow±”. Uzyskanie za¶wiadczenia korespondenta Centralnej Agencji Fotograficznej u³atwi³o nieco jego poruszanie siê z aparatem po budowie. Uczestniczy³ w pracach Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, bra³ udzia³ w pierwszych wystawach, zdobywaj±c nagrody, dyplomy, wyró¿nienia. Pozna³ fotoreportera Polskiej Kroniki Filmowej – Henryka Makarewicza, z którym wykonywa³ wiele zdjêæ portretowych przodowników pracy. Zdjêcia te – w celach propagandowych - by³y licznie rozwieszane w ró¿nych czê¶ciach buduj±cego siê miasta.
W styczniu 1957r. uczêszcza³ na 102-godzinny wy¿szy kurs fotografiki, zorganizowany przez Delegaturê Krakowsk± Polskiego Zwi±zku Artystów Fotografików. Tam pozna³ Witolda Michalika, który stawia³ dopiero pierwsze kroki w tej dziedzinie, a wkrótce potem, ogarniêty pasj± fotografowania, sta³ siê znanym artyst± - fotografem zarówno w Polsce jak i za granic±. Wówczas wst±pi³ do Polskiego Towarzystwa Fotograficznego Oddzia³ w Nowej Hucie, przemianowanego pó¼niej na Klub Fotografików Amatorów Zak³adowego Domu Kultury Huty im. Lenina, a od 1997 r. - Krakowski Klub Fotograficzny, którego jest Cz³onkiem Honorowym. W koñcu lat piêædziesi±tych po¶wiêci³ wiêcej czasu motoryzacji. Zorganizowa³ klub motorowy, a potem O¶rodek Szkolenia Motorowego LOK, którego przez dziesiêæ lat by³ kierownikiem, maj±c coraz mniej czasu na fotografowanie. Od roku 1970 a¿ do przej¶cia na emeryturê w 1980r. pracowa³ jako nauczyciel zawodu w Technikum Samochodowym przy Zespole Szkó³ Mechanicznych nr III w Krakowie.
Jako emeryt wspó³pracowa³ ze ¶rodowiskiem absolwentów by³ych szkó³ w Szczuczynie Nowogródzkim, których obecna siedziba mie¶ci siê w Warszawie. Wspólnym wysi³kiem tego ¶rodowiska zosta³a wydana i rozpowszechniona ksi±¿ka „Nad Niemnem i Lebiod±” po¶wiêcona historii by³ych Szkó³ w Szczuczynie, wspomnieniom ich absolwentów oraz walce na tym terenie Armii Krajowej. Jest to wyraz pamiêci i ho³du dla Ziemi Nowogródzkiej i jej mieszkañców. ¦rodowisko to roztacza równie¿ opiekê nad mogi³ami poleg³ych na tamtym terenie ¿o³nierzy. W latach 1993 – 2003 pracowa³ w redakcji kwartalnika „Okruchy Wspomnieñ z lat walki i martyrologii AK”, w których zawar³ swoje wojenne reminiscencje. ¯ywo zainteresowany ¿yciem naszego spo³eczeñstwa i przemianami politycznymi opisywa³ swoje spostrze¿enia na ten temat w drobnej „twórczo¶ci” poetyckiej, w której w sposób niezwykle dowcipny odzwierciedla³ polsk± rzeczywisto¶æ.
Obecnie zbli¿a siê do 86 roku ¿ycia, mieszka w tym samym od 1951 roku mieszkaniu na osiedlu Wandy.
Bogumi³a Michalska
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
