W momencie wybuchu I wojny ¶wiatowej zewnêtrzny pier¶cieñ Twierdzy Kraków liczy³ 32 forty ró¿nych typów, zarówno pancerne jak i piechoty. W czerwcu 1914 gdy og³oszono mobilizacjê w krzes³awickim forcie trwa³y jeszcze prace modernizacyjne, ale mo¿na by³o spodziewaæ siê, ¿e teren ju¿ wkrótce mo¿e staæ siê aren± walk.
O scenerii dla wojennej batalii ju¿ kilka lat wcze¶niej pomy¶leli austriaccy architekci zieleni. Przedpola twierdzy Kraków by³y miejscem najwiêkszych prac... ogrodniczych. Splantowano tony ziemi, w liniach wyznaczanych z geometryczna wprost dok³adno¶ci±, zasadzono miliony sadzonek drzew. Zachodz±ce na siebie pasy zieleni skutecznie przes³ania³y i maskowa³y umocnienia twierdzy Kraków, ale by³y na tyle „a¿urowe” by nie utrudniaæ dzia³añ obroñcom.
Samych mieszkañców by³o oko³o 250, ale „na werku”, w forcie Grêba³ów, stacjonowa³o oko³o 200 wojskowych. Nale¿eli do VI grupy obronnej, najbardziej wysuniêtej na pó³noc w trzecim pier¶cieniu twierdzy Kraków. Fort pancerny - 49 1/4 Grêba³ów, góruj±c nad wsi±, kontrolowa³ tak¿e liniê kolejow± do Kocmyrzowa.
Jesieni± 2014 roku trwa³o ju¿ oblê¿enie Przemy¶la, a krakowski fort 49 ¼ by³ w pe³nym obronnym pogotowiu. Ju¿ od czerwca, od chwili og³oszenia mobilizacji ludno¶æ ¿y³± pod gro¼b± ustawicznej ewakuacji.- zapisa³ Franciszek Twaróg, dyrektor szko³y podstawowej w Luboczy, do której uczêszcza³y równie¿ grêba³owskie dzieci. W pocz±tkach listopada przyszed³ rozkaz ca³kowitego puszczenia terenu. Termin by³ krótki, ludno¶æ ucieka³a bez³adnie. Nie maj± paszy dla inwentarza pozbywa³a siê go za marn± cenê. Grêba³owianie wyje¿d¿ali do innych wsi, po³o¿onych w ró¿nej odleg³o¶ci od Grêba³owa, zatrzymuj±c siê u rodzin, lub wynajmuj±c lokum w mie¶cie.
Natychmiast po wysiedleniu przyst±piono do przygotowania przedpola fortu: wycinano drzewa owocowe, niszczono resztki p³odów rolnych, rekwirowano i burzono budynki.
Budynek szko³y w Luboczy zosta³ zajêty przez oddzia³y wojska i ¿andarmerii. W efekcie zosta³ zdewastowany, a pomoce naukowe i przyrz±dy, dowody 40 lat istnienia szko³y. wala³y siê po ogrodzie a ³awkami palono – wspomina³ Franciszek Twaróg. Wie¶ prawie przesta³a istnieæ...
W listopadzie 1914 roku Rosjanie dotarli w pobli¿e krakowskiej twierdzy. Pierwszy atak przyszed³ od pó³nocy, od Królestwa: 16 listopada wojska austriackie z fortów Greba³ów i Krzes³awice rozpoczê³y kontratak, a 18 i 19 listopada 6 austriackich batalionów atakowa³o przeciwnika w rejonie Sulechowa i Dojazdowa. 22 listopada 2014 wojska rosyjskie zmuszone by³y siê wycofaæ. Po zakoñczeniu sukcesem tzw. I bitwy o Kraków niebezpieczeñstwo zosta³o odsuniête, ale nie za¿egnane. Na pocz±tku grudnia 2014 Rosjanie zaatakowali od po³udniowego-wschodu i znów ten atak zosta³ odparty. Mieszkañcy Grêba³owa dzia³ali jednak metod± faktów dokonanych. Mimo przeszkód wracali o siebie. Prof. Florkowska - Franciæ przytacza zapis proboszcza z Pleszowa, z marca 1915 roku mówi±cy ¿e Grêba³owianie wracaj± i choæ wojsko nie pozwala, stawiaj± sobie ziemianki i tam mieszkaj± i organizuj± ¿ycie od nowa.
Powojenny krajobraz by³ niezbyt przyjazny. Wokó³ by³a pustka, na zaro¶niêtych polach trudno by³o okre¶liæ granice. W³adze co prawda oferuj± pomoc na zakup maszyn czy wo³ów. Wincenty Czeczuga z Luboczy zakupi³ w ramach tej pomocy maszyny rolnicze z fabryki Cegielskiego, ale brakuje dokumentów,czy kto¶ z Grêba³owian z tej mo¿liwo¶ci skorzysta³.
W Grêba³owie rozpoczyna siê komasacja gruntów. Sprawozdanie techniczne ze stanu robót komasacyjnych ju¿ 25 listopada 1918 roku z³o¿ono na rêce Polskiej Komisji Likwidacyjnej, pierwszego organu niepodleg³ej Polski. Te pomiary dokonane na prze³omie okresu austriackiego i pierwszych tygodni niepodleg³o¶ci by³y podstaw± do obudowy wsi.
A pami±tk± po jej ukoñczeniu, trwaj±ca po dzieñ dzisiejszy, jest kapliczka z roku 1922.
(krys)
Fort 49 Krzes³awice – fort artyleryjski, jeden z nielicznych twierdzy Kraków, który zosta³ odrestaurowany. Dzi¶ mie¶ci siê tu M³odzie¿owy Dom Kultury.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
