W kontrze. Solidarno¶æ Ma³opolska w stanie wojennym
Muzeum PRL-u w Krakowie, Stowarzyszenie Sieæ Solidarno¶ci i Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodleg³o¶ciowego zapraszaj± na wystawê: „W kontrze. Solidarno¶æ Ma³opolska w stanie wojennym”, któr± mo¿na bêdzie ogl±daæ do 31 marca 2018 r. w siedzibie muzeum (os. Centrum E1).
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w³adze komunistyczne wprowadzi³y na terenie PRL stan wojenny. W³adzê przejê³a Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego z genera³em Wojciechem Jaruzelskim na czele. W¶ród wprowadzonych przez wojskowy re¿im zarz±dzeñ i restrykcji znalaz³y siê m.in.: internowanie dzia³aczy NSZZ „Solidarno¶æ” i innych niezale¿nych organizacji (w sumie ok. 10 tys. osób); zawieszenie dzia³alno¶ci zwi±zków zawodowych i stowarzyszeñ (w kolejnym etapie nastêpowa³a ich delegalizacja); zawieszone zosta³o prawo pracowników do wszelkich akcji protestacyjnych i strajków a czê¶æ zak³adów pracy zosta³a zmilitaryzowana; zosta³a zakazana organizacja demonstracji, manifestacji oraz publicznych zgromadzeñ; wprowadzono godzinê milicyjn±; ograniczono swobodê przemieszczania siê; czasowo zosta³a przerwana ³±czno¶æ telefoniczna; zakazano druku, publikowania i kolporta¿u publikacji i informacji poza zasiêgiem cenzury.
Protesty przeciwko temu zamachowi stanu wybuch³y w wielu zak³adach pracy w ca³ej Polsce, jednak by³y one szybko i brutalnie pacyfikowane przez si³y wojska i milicji. W wyniku jednej z takich pacyfikacji 16 grudnia 1981 r. w kopalni „Wujek” w Katowicach zginê³o dziewiêciu górników zamordowanych w wyniku postrza³u ostr± amunicj± przez funkcjonariuszy plutonu specjalnego ZOMO.
Tak¿e w Ma³opolsce dosz³o do strajków. Najwiêkszy z nich mia³ miejsce w Hucie im. Lenina i zosta³ brutalnie spacyfikowany w nocy z 15 na 16 grudnia 1981 r. S³u¿ba Bezpieczeñstwa dokona³a wówczas kolejnych zatrzymañ. Przywódcy strajku, którym uda³o siê unikn±æ aresztowania, zgodnie z podjêtymi decyzjami Regionalnego Komitetu Strajkowego stoj±cego na czele strajku w HiL, musieli siê ukrywaæ. W celu ich ujêcia wystosowano listy goñcze, a S³u¿ba Bezpieczeñstwa powo³a³a specjaln± grupê operacyjn± o kryptonimie „Czo³ówka”. Ca³y aparat pañstwa wraz z tajnymi wspó³pracownikami SB ¶ciga³ ich wówczas niczym wyjêtych spod prawa banitów, którzy zamiast o kontynuowaniu dzia³alno¶ci zwi±zkowej (tym razem ju¿ w podziemiu) musieli w pierwszej kolejno¶ci my¶leæ o poszukiwaniu bezpiecznego miejsca noclegu i przestrzeganiu zasad konspiracji.
Jednak spo³eczeñstwo nie ugiê³o siê pod przemoc± komunistycznej w³adzy. NSZZ „Solidarno¶æ” nie przesta³ istnieæ. W ci±gu kilku miesiêcy w konspiracji zosta³y odbudowane struktury zwi±zku przez dzia³aczy z dotychczasowego zaplecza, tzw. drugiego garnituru. Przy wspó³pracy z Ko¶cio³em Katolickim organizowali oni pomoc dla prze¶ladowanych, ukrywaj±cych siê i dla ich rodzin. Na obszarze, który obejmowa³ region Ma³opolski NSZZ „Solidarno¶æ”, powsta³a jedna z wiêkszych i dynamiczniejszych struktur konspiracyjnych zwi±zku ze znakomicie rozwiniêt± sieci± wydawnicz± i kolportersk±. Opracowana w¶ród dzia³aczy NSZZ „Solidarno¶æ” Huty im. Lenina (przy wsparciu ks. W³adys³awa Palmowskiego) struktura tajnej komisji zak³adowej sta³a siê wzorem budowania i funkcjonowania takiej jednostki w innych regionach kraju. Nowa Huta sta³a siê te¿ wkrótce miejscem manifestacji antykomunistycznych i zaciêtych walk z próbuj±cymi pacyfikowaæ demonstrantów oddzia³ami ZOMO.
Wystawa w Muzeum PRL-u opowiada o wydarzeniach, jakie mia³y miejsce na terenie obejmuj±cym region Ma³opolska NSZZ „Solidarno¶æ” po wprowadzeniu stanu wojennego oraz osobach, które podjê³y siê odbudowania w konspiracji struktur zak³adowych i regionalnych Zwi±zku. Ma³opolska, a w szczególno¶ci najm³odsza dzielnica Krakowa – Nowa Huta – okre¶lana czêsto mianem „bastionu Solidarno¶ci”, by³a bardzo istotn± czê¶ci± podziemnych struktur NSZZ „Solidarno¶æ”, a przewodnicz±cy regionalnej struktury Regionalnej Komisji Wykonawczej – W³adys³aw Hardek – wchodzi³ w sk³ad w³adz krajowych Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej.
Wystawa jest te¿ prób± zmierzenia siê ze stereotypowym sposobem widzenia Nowej Huty, która czêsto postrzegana jest jako „skansen komunizmu”, miejsce budowane na przekór konserwatywnym mieszkañcom Krakowa. Faktem jest, i¿ decyzja o budowie Nowej Huty – „miast bez Boga”, podjêta zosta³a przez w³adze komunistyczne i podbudowana by³a okre¶lon± ideologi±. Jednak mieszkañcy Nowej Huty przeciwstawili siê w³adzy ju¿ w kwietniu 1960 r. walcz±c o swobodê kultu religijnego i miejsce do budowy ko¶cio³a. Walka o „Solidarno¶æ” po wprowadzeniu stanu wojennego by³a kolejnym etapem tej batalii, w której nowohucianie zawziêcie przeciwstawili siê komunistycznym w³adzom i totalitarnemu systemowi.
Opowie¶æ zosta³a podzielona na cztery czê¶ci: Represje, Formy oporu, Budowa struktur i Ofiary. Pokazano na niej zarówno zarówno fotografie i dokumenty, jak i bêd±ce rodzajem artystycznego komentarza grafiki Leszka Sobockiego ze zbiorów Muzeum PRL-u, a tak¿e pami±tki. Odtworzono zosta³a m.in. podziemna drukarnia.
(f)
* * *
„W kontrze. Solidarno¶æ Ma³opolska w stanie wojennym”
Kurator: Andrzej Malik
Muzeum PRL-u, os. Centrum E 1, 31-934 Kraków
Wystawa czynna od 17 pa¼dziernika 2017 r. do 31 marca 2018 r.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
