Muzeum Archeologiczne w Krakowie od kilku lat wystawia ciekawe, stare przedmioty w ramach cyklu „Zabytek miesi±ca”. W pa¼dzierniku eksponowany bêdzie szklany wczesno¶redniowieczny pier¶cionek z Krakowa-Pleszowa. Ozdoba ta zosta³a odkryta w 1961 roku podczas badañ wykopaliskowych na wczesno¶redniowiecznej osadzie, która funkcjonowa³a zapewne w XI-XIII wieku n.e.
Szk³o we wczesnym ¶redniowieczu by³o surowcem cenniejszym ni¿ dzisiaj, a wykonane z niego przedmioty – w tym bi¿uteria (pier¶cionki, paciorki, bransolety) – by³y przedmiotem kobiecego po¿±dania. Z osady w Pleszowie pochodz± a¿ trzy ozdoby szklane, z których pier¶cionek zachowa³ siê w ca³o¶ci, a dwa kó³ka we fragmentach.
Pier¶cionek – zarówno obr±czka (rama pó³kolista w przekroju), jak i oczko (owalne) – wykonany zosta³ z czarnego nieprze¼roczystego szk³a. Oczko uformowano, sp³aszczaj±c nadlew na obr±czkê. Zabytek ma wymiary: wysoko¶æ – 2,1 cm, ¶rednica wewnêtrzna obr±czki – 1,5 cm, waga – 3,6 g. Wspó³cze¶nie okre¶liæ go mo¿na jako pier¶cionek rozmiaru 8, czyli bardzo ma³y.
Szklane kó³ka i pier¶cionki odkrywane w Polsce wytwarzane by³y zarówno lokalnie (Kruszwica, Wroc³aw), jak i w innych krajach (Ru¶, Bizancjum, zachodnia Europa). Ze wzglêdu na podobieñstwa metod i receptur produkcyjnych czêsto nie mo¿na jednoznacznie okre¶liæ ich pochodzenia. Osada w Pleszowie po³o¿ona by³a na wczesno¶redniowiecznym szlaku kupieckim ³±cz±cym Kijów z Krakowem, Prag± i miastami na zachodzie Europy. Zatem bardzo prawdopodobne jest, ¿e pleszowskie ozdoby to XII-XIII-wieczne importy z Rusi, zapewne z Kijowa.
Przy okazji prezentacji szklanego pier¶cionka mo¿na powiedzieæ kilka s³ów o szkle, które od tysi±cleci znajdowa³o i dziêki swym wyj±tkowym przymiotom nadal znajduje liczne zastosowania w budownictwie, sztuce, handlu, a nawet w teleinformatyce jako surowiec do produkcji ¶wiat³owodów. Ogrzewane najpierw miêknie, staje siê ci±gliwe, a potem przechodzi w stan p³ynny. Po sch³odzeniu krzepnie, przechodz±c w stan sta³y. Ta w³a¶ciwo¶æ pozwala kszta³towaæ je przez ci±gnienie, dmuchanie, prasowanie, wyciskanie lub odlewanie. Mo¿liwe jest równie¿ jego powtórne przetapianie.
Nie wiadomo w jaki sposób szk³o wynaleziono, ani jak wygl±da³y pocz±tki szklarstwa. Do odkrycia sposobu jego uzyskiwania dosz³o najprawdopodobniej przypadkowo, podczas prac zwi±zanych z metalurgi± albo garncarstwem w wyniku dzia³ania wysokiej temperatury uleg³y zeszkliwieniu rudy metali lub glina. Najstarsze przedmioty szklane znane s± z Egiptu i Mezopotamii, a datuje siê je na III tysi±clecie p.n.e. Na ziemiach dzisiejszej Polski pierwsze importowane szklane paciorki pojawi³y siê dopiero w XV-XIII wieku p.n.e. Masa szklana, któr± uzyskiwano w pocz±tkach szklarstwa nie by³a doskona³a – szk³o by³o nieprzezroczyste, o bardzo niejednorodnej strukturze. Znajdowa³o siê w nim wiele niestopionych okruchów, jest bowiem tworzywem powsta³ym z mieszaniny ró¿nego rodzaju surowców mineralnych i organicznych (ska³y i tlenki metali, popió³, wêgiel drzewny, m±ka, muszle i ko¶ci). Dzia³o siê tak, mimo ¿e wytopem szk³a zajmowali siê wysoko wykwalifikowani wytwórcy. Do zintensyfikowania produkcji szklarskiej dosz³o w pierwszych wiekach naszej ery w Cesarstwie Rzymskim.
We wczesnym ¶redniowieczu znano ju¿ i stosowano liczne receptury sporz±dzania szk³a (potasow±, o³owiow± bezalkaliczn±, mieszane). Jednak nie we wszystkich wczesno¶redniowiecznych warsztatach potrafiono je uzyskiwaæ. W Polsce dzia³a³y wówczas dwa typy pracowni szklarskich. W jednych wytwarzano szk³o z surowców wyj¶ciowych (piasek kwarcowy, wêglany sodu, potasu i wapnia, tlenek o³owiu). W drugich wykonywano ró¿ne przedmioty, przetapiaj±c sprowadzony surowiec szklany. Przewa¿a³y pracownie drugiego typu, a tylko w nielicznych o¶rodkach wytwórcy potrafili uzyskaæ szk³o z surowców wyj¶ciowych. Na nasze ziemie trafia³y tak¿e wyroby szklane z innych krajów, w tym szklana bi¿uteria z pracowni ruskich.
Serdecznie zapraszamy do Muzeum Archeologicznego w Krakowie, do obejrzenia pier¶cionka, który osiemset lat temu zdobi³ d³oñ mieszkanki Pleszowa.
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
