Za parê tygodni obchodziæ bêdziemy piêædziesi±ta rocznicê Powstania Wêgierskiego w 1956 roku. Jego historia nierozerwalnie wi±¿e siê z Polsk±: to w³a¶nie po to, aby wyraziæ solidarno¶æ ze zmianami, do jakich w pa¼dzierniku dosz³o w Warszawie, 23 pa¼dziernika wêgierscy studenci zwo³ali wiec pod pomnikiem gen. Józefa Bema w Budapeszcie. Przyby³o ponad 300 tysiêcy osób z transparentami „Niech ¿yje Polska” oraz „Rosjanie do domu”. Z trójkolorowych flag pañstwowych wycinano umieszczone w ¶rodku komunistyczne symbole z gwiazd± oraz sierpem i m³otem. Wieczorem t³umy demonstrantów rozla³y siê po mie¶cie, pod budynkiem radia dosz³o do pierwszych staræ z funkcjonariuszami AVH (wêgierska bezpieka), którzy u¿yli broni palnej. Komuni¶ci usi³uj±c powstrzymaæ narastaj±cy bunt spo³eczeñstwa, na premiera powo³ali Imre Nagy’a, komunistê uwa¿anego za zwolennika czê¶ciowych reform. Rano do Budapesztu wkroczy³y sowieckie jednostki pancerne, co spowodowa³o rozszerzenie siê powstania na ca³y kraj.
W ci±gu kilku nastêpnych dni wydawa³o siê, ¿e kryzys zostanie opanowany. Nagy zacz±³ wprowadzaæ zmiany, m.in. zezwalaj±c na dzia³anie niekomunistycznych partii oraz powo³uj±c koalicyjny rz±d. Sowieci wycofali siê z ulic Budapesztu i rozpoczêli rozmowy na temat ca³kowitego wycofania siê z Wêgier. Kardyna³ Józef Mindszenty, prymas Wêgier, uwolniony przez powstañców z komunistycznego wiêzienia, powróci³ do stolicy. Wydawa³o siê, ¿e Wêgrzy maj± szansê na odrzucenie komunistycznej dyktatury.
3 listopada Sowieci zaatakowali ponownie. 150 tysiêcy ¿o³nierzy i 2 tysi±ce czo³gów, wspieranych przez lotnictwo, dos³ownie zala³o ca³y kraj. Budapeszt ostrzeliwany z armat i katiusz, bombardowany z powietrza, walczy³ bohatersko przez kilka dni. Jednak przewaga sowiecka by³a mia¿d¿±ca: zginê³y 32 tysi±ce powstañców i cywilów, 2 tysi±ce wywieziono do Rosji, aresztowano 150 tysiêcy osób, ponad 200 tysiêcy uciekaj±c przed represjami przekroczy³o granicê austriack±. Imre Nagy i kilku jego wspó³pracowników skazano na ¶mieræ i zamordowano.
W Polsce tragedia Wêgier odbi³a siê szerokim echem. Organizowano pomoc, zbierano krew i lekarstwa, manifestowano poparcie. Ale powstanie wêgierskie zosta³o pokonane, a re¿im Gomu³ki st³umi³ wszelkie d±¿enia do przeprowadzenia reform w Polsce. Na ponad trzydzie¶ci lat komunistyczna noc znów zapad³a nad ¦rodkow± Europ±.
Od paru dni w Budapeszcie trwaj± uliczne starcia i demonstracje. Postkomunistyczna w³adza cynicznie przyzna³a siê do oszukiwania spo³eczeñstwa, co wywo³a³o falê oburzenia. Demonstranci skanduj± has³o „piêædziesi±ty szósty”, burz± stoj±cy do dzi¶ pomnik Czerwonej Armii, ale tak¿e pal± samochody i rozbijaj± sklepy. Nie wiadomo, czy prawica zdo³a wykorzystaæ wybuch ulicznego gniewu do przeprowadzenia zmian w pañstwie, w którym komuni¶ci i agenci AVH opanowali politykê, biznes i media. W ka¿dym razie wiele wskazuje na to, ¿e rocznicowe obchody powstania w 1956 roku, które zreszt± wêgierscy postkomuni¶ci starali siê zminimalizowaæ, odbêd± siê w ca³kowicie zmienionej sytuacji politycznej. Wêgry s± pierwszym pañstwem dawnego bloku sowieckiego, w którym brak rozliczeñ z okresem dyktatury, doprowadzi³ do tak powa¿nego spo³ecznego i politycznego kryzysu.
Ryszard Terlecki
· Napisane przez Administrator
dnia September 21 2006
1678 czytañ ·
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
