Głos - Tygodnik Nowohucki

WTEDY O NOWEJ HUCIE MÓWIONO NA CAŁYM ŚWIECIE
Dodane przez Administrator dnia 24/02/2011 20:23:00

2 marca w Galerii „Małej” Młodzieżowego Domu Kultury im. J. Korczaka zostanie otwarta wystawa zatytułowana „Stan Wojenny w Nowej Hucie”, inaugurująca krakowskie obchody 30. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Wielka historia w Galerii „Małej”. Organizatorzy zapraszają.

Treść rozszerzona

– Dla mnie stan wojenny zaczął się zanim jeszcze formalnie został ogłoszony. Dwadzieścia minut przed północą, z soboty na niedzielę z 12 na 13 grudnia 1981 r., do mojego mieszkania w os. Na Skarpie, gdzie wówczas mieszkałem, zapukali funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa. Zażądali otwarcia drzwi. Krótka dyskusja nie przyniosła rezultatu. Powiedziałem, że w nocy ich nie wpuszczę. Mogą przyjść rano z nakazem prokuratora. Odeszli, ale nie na długo. Wrócili po niecałej godzinie. Jeszcze raz stanowczo zażądali otwarcia drzwi. Zagrozili, że jeśli nie otworzę, wyłamią je. Powiedzieli mi też, że pod oknami stoją umundurowani milicjanci. Wyjrzałem przez okno. Faktycznie pod każdym z nich stał umundurowany milicjant. Po kilku minutach usłyszałem trzask drzwi. Pomagając sobie łomem, esbecy wywarzyli i wbiegli do mieszkania z pistoletami w rękach. Widząc, że siedzę spokojnie, schowali broń i wręczyli mi decyzję o internowaniu, informując jednocześnie, że w Polsce został wprowadzony stan wojenny. Zawieźli mnie na komendę milicji na os. Zgody. Tam spotkałem kilku kolegów z Nowej Huty. O piątej rano skuto nas po dwóch i parami wyprowadzono na zewnątrz do więźniarek. Po chwili samochody ruszyły przez zaśnieżone i puste jeszcze o tej porze miasto. Zawieziono nas do Zakładu Karnego w Wiśniczu Nowym. Tam zwożono też internowanych z całego Krakowa, z Nowego Targu, Zakopanego… Byliśmy odcięci od jakichkolwiek informacji z zewnątrz. Nie wiedzieliśmy co dzieje się w Nowej Hucie, Krakowie i w innych miastach. Dopiero po kilku dniach, z więziennego radiowęzła, dowiedzieliśmy się o mordzie na górnikach z kopalni „Wujek”. Płakaliśmy z bezsilności… Pod koniec grudnia przetransportowano nas do wojewódzkiego aresztu śledczego w Załężu koło Rzeszowa, gdzie przebywałem do lipca 1982 r. O strajku w nowohuckim kombinacie, o manifestacjach na ulicach mojej dzielnicy dowiedziałem się z bardzo dużym opóźnieniem, gdy do internowanych dopuszczono duchownych oraz rodziny. Oni opowiadali mi o tym, co dzieje się na zewnątrz – tak tamte chwile wspomina kolega redakcyjny Jan Franczyk.
Była mroźna niedziela – 13 grudnia 1981 r. Ci, którzy rano włączyli telewizor, zamiast poranka dla dzieci zobaczyli generała Wojciecha Jaruzelskiego, który odczytuje dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. O internowaniu działaczy opozycji wielu mieszkańców dowiedziało się na mszach w nowohuckich kościołach. Potem takie wiadomości przekazywano sobie z ust do ust. 13 grudnia hutnicza „Solidarność” podjęła decyzję o rozpoczęciu strajku generalnego. Przed Hutą im. Lenina pojawiły się czołgi. Tak zapamiętali początek stanu wojennego w Nowej Hucie jego mieszkańcy.
W tych dniach oczy całego świata były zwrócone na Polskę. A Nowa Huta przez kilkanaście najbliższych miesięcy nie schodziła z czołówek światowych agencji informacyjnych.
DRAMAT ROZGRYWAJĄCY SIĘ
30 LAT TEMU
Dramat tamtych dni to nie tylko gazowanie, polewanie wodą tłumów protestujących, to nie tylko pałowanie wyciąganych z ich szeregów ludzi, to także aresztowania, internowania i niepokój o jutro. To także ofiary śmiertelne. Ginie Bogdan Włosik i Ryszard Smagur. Wystawa, którą zapowiadamy ma zwrócić uwagę na mniej nagłośnione aspekty historii Nowej Huty. Mit socrealistycznej utopii eksponowany w szkolnych podręcznikach, a także współczesny stereotyp Nowej Huty utrudniają przebicie się do zbiorowej świadomości pamięci o innej, wolnościowej karcie historii tej szczególnej dzielnicy Krakowa. Wystawa „Stan Wojenny w Nowej Hucie” w założeniu ma przypomnieć i uwrażliwić na trud walki o wolność w miejscu uznanym za wizytówkę komunistycznego systemu. Społeczność Nowej Huty, rzadko przecież kojarzona z walką, a częściej z chlubą reżimu, w rzeczywistości w znacznej mierze przyczyniła się do obalenia komunizmu.
Organizatorzy kierują swoje zaproszenie na wystawę przede wszystkim do dyrektorów nowohuckich szkół i placówek oświatowych. W ich zamierzeniach jest, aby ta wystawa stała się inspirująca „żywą” lekcją historii dla jak największej liczby młodych mieszkańców dzielnicy. Mają nadzieję, że za sprawą wystawy uczniowie przejmą się dramatem rozgrywającym się tutaj przed 30 laty. Dramat ten uzmysławia, że Nowa Huta to nie tylko tłumnie zamieszkane blokowiska, lecz także „mała ojczyzna” – miejsce, o które walczono i w którym narażano życie.
WIELKA HISTORIA W GALERII
„MAŁEJ”
Rozmawiam z pomysłodawcą zorganizowania tej wystawy Stanisławem Malarą, przed 30 laty działaczem struktur podziemnych i hutniczej „Solidarności”, dziś zastępcą przewodniczącego Rady Dzielnicy XVI – Bieńczyce i koordynatorem obchodów tej rocznicy.
– Czy ktoś Panu pomaga w zorganizowaniu tej wystawy i dlaczego wybraliście „Korczaka”?
– Współorganizatorami są: „Solidarność” Regionu Małopolska, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie, Zarząd Dzielnicy XVI i MDK im. Korczaka. Pani dyrektor Monika Modrzejewska zaproponowała nam zorganizowania tej wystawy w tym młodzieżowym domu kultury.
– Do kogo jest adresowana?
– Do młodych. Dla nich to odległa historia, tak jak dla nas powstanie warszawskie.
– Jak zamierzacie przekazać im atmosferę tamtych dni?
– Będzie to 18 plansz w wymiarach 1m na 70 cm przedstawiających fotografie wykonane w latach od 1980 do 1987 r. z wnikliwym opisem tamtych wydarzeń. Fotografie pochodzą z prywatnych zbiorów trzech osób: ks. Władysława Palmowskiego, Jana Żurka i z moich. Całą dokumentację opisową przygotował zasłużony duszpasterz podziemnej „Solidarności” w Nowej Hucie – ks. W. Palmowski. W tamtych czasach wikariusz w kościele Arka Pana. Na wystawie znajdą się też miniatury trzech krzyży: Krzyża Nowohuckiego, Krzyża Ofiar Komunizmu (znajdującego się na cmentarzu Rakowickim) i Krzyże Ofiar Grudnia z Gdańska. Wszystkie są symbolem walki Polaków z komunizmem i łączą wiele pokoleń. Natomiast Krzyż Nowohucki jest też świadectwem niezłomnej obrony wiary w Nowej Hucie, co w efekcie przyczyniło się do mobilizacji mieszkańców naszej dzielnicy w walce o demokratyczną Polskę. Otwarciu tej wystawy towarzyszyć będzie projekcja filmu Miłosza Horodyskiego. Dokument zatytułowany „Nowa Huta walczy” emitowany był na antenie TVP Historia, a także prezentowany na targach w Cannes.
Chronologiczny układ plansz wystawy został zaprojektowany z myślą o uczniach jako rodzaj ścieżki dydaktycznej-patriotycznej i regionalnej, obejmującej lata 1980–1987. Wszystkie pokazane na wystawie eksponaty to oryginały pochodzące z archiwum Społecznego Funduszu Pomocy Pracowniczej. Wśród towarzyszących fotografiom pamiątek będzie można zobaczyć m.in.: ulotki strajkowe, koperty, robione stemple więzienne, znaczki drugiego obiegu, łuskę z pocisku wycelowanego w Bogdana Włosika zamordowanego podczas demonstracji w Nowej Hucie, a nawet... więzienny ręcznik.
– Czy przewidziano relacje uczestników tamtych wydarzeń?
– Tak. Będą zaproszeni na inaugurację obchodów internowani i ci, którzy w tym czasie rozpoczęli tajną działalność w obronie uwięzionych, internowanych i zwalnianych z pracy. M.in.: Jan Franczyk, Wiesław Mazurkiewicz, Ryszard Majdzik. Z działaczy tajnych struktur będą zaproszeni m.in.: Maciej Mach, Jan Żurek, Kazimierz Łapczyński, Marian Bracha no i oczywiście ks. Władysław Palmowski. Moi przyjaciele, którzy będą na inauguracji sądzę, że wyrażą zgodę na uczestniczenie w spotkaniach z młodzieżą odwiedzającą tę wystawę.
– 2 marca. Skąd wzięła się taka data inauguracji obchodów 30-lecia stanu wojennego w Nowej Hucie?
– Dzień 1 marca jest już w tej chwili oficjalnie ogłoszony Narodowym Dniem Żołnierzy Wyklętych. Tą wystawą chcemy się wpisać w ten dzień. Jest poświęcona ofiarom stanu wojenngo.
– Czy i jak włączył się w przygotowanie tej wystawy krakowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej?
– IPN pomaga, ale w Galerii „Mała” nie zmieściłyby się wszystkie eksponaty. Na inaugurację zaprosiliśmy dyrektora krakowskiego IPN Marka Lasotę i przewodniczącego Małopolskiej „Solidarności” Wojciecha Grzeszka. Zapraszamy też Bogusława Kośmidera przewodniczącego Rady M. Krakowa, który patronował będzie wystawie plenerowej poświęconej stanowi wojennemu w Krakowie, zorganizowanej 6 lub 7 października na placu kościelnym Arki Pana. Organizatorem tej wystawy będzie właśnie krakowski IPN. 17 grudnia pod przewodnictwem ks. kardynała Stanisława Dziwisza metropolity krakowskiego w kościele „Arka– Pana” zostanie odprawiona msza św. w intencji ofiar stanu wojennego. Przewidziane jest też spotkanie po latach, działaczy tajnych struktur.
– Zapowiadamy ciąg dalszy obchodów tej rocznicy. Powróćmy jednak do wystawy inaugurującej je. W jaki sposób chce Pan dotrzeć do młodzieży, która jest jej adresatem?
– Do obejrzenia wystawy w dniu inauguracji zapraszamy dyrektorów szkół nowohuckich i nauczycieli. To oni będą łącznikiem między nami a młodzieżą. Bo to oni są w stanie przekazać swoim uczniom potrzebę poznania bogatej historii tamtych wydarzeń. Zapraszamy też przewodniczących pięciu Rad Dzielnicowych z Nowej Huty. Być może oni też włączą się w obchody tej rocznicy, organizując miejsce dla tej wystawy w innych galeriach nowohuckich.
– Dodam tylko, że wystawę „Stan Wojenny w Nowej Hucie” będzie można oglądać od 2 marca do 30 kwietnia 2011 r. w Galerii „Mała” na os. Kalinowym 18. Jest też możliwość zwiedzania jej z oprowadzającym przedstawicielem IPN. Dotyczy to zorganizowanych szkolnych grup, po uprzedniej rezerwacji. Rezerwacja: Stanisław Malara, tel. 608-732-883 lub 12 641-45-67.
Janina Dziuro