W czwartek, 24 listopada w Foto-Galerii NCK
Dodane przez Administrator dnia 18/11/2005 13:50:13
Tatry i Podhale w fotografii Radzikowskiego
W czwartek, 24 listopada o godz. 18.00 w Foto-Galerii NCK otwarta zostanie wystawa fotografii Walerego Eljasza Radzikowskiego pt. „Tatry i Podhale”.
Treść rozszerzona
Walery Eljasz Radzikowski (1841-1905), krakowski malarz, rysownik i grafik, w latach 1856-1862 studiował na Wydziale Malarstwa krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w pracowniach prof. Wł. Łuszczkiewicza i W. Stattlera, a następnie – w latach 1862-1865 - w Akademii Monachijskiej. W swej twórczości malarskiej i graficznej zajmował się głównie tematyką historyczną oraz przeszłością i zabytkami Krakowa. Malował także portrety królów, bohaterów narodowych i sceny historyczne. Jego rysunki stanowiły ilustracje dzieł i artykułów historycznych wydawanych w ówczesnych "Kłosach" i "Tygodniku Ilustrowanym". Radzikowski był autorem m.in. przewodnika "Kraków dawny czy dzisiejszy" (1902) oraz opracowania "Ubiory ludu w dawnej Polsce i sąsiadów w rozwoju historycznym" (1898-1905).
W roku 1861 po raz pierwszy odwiedził Zakopane i Tatry, wiążąc z nimi odtąd swoje życie osobiste i zawodowe. Był zamiłowanym i wytrwałym turystą, autorem licznych opisów wycieczek tatrzańskich, przyrody górskiej i ludu Podtatrza, Popularyzował Tatry i Góralszczyznę wydając m.in. w 1870 "Ilustrowany przewodnik do Tatr i Pienin i Szczawnic", książkę, która przez blisko półwiecze (kilka wydań), odegrała doniosłą rolę w budzeniu zamiłowania do wycieczek w Tatry i Podtatrze, zainteresowania życiem i losem ludu góralskiego. Był członkiem powstałego w 1874 Towarzystwa Tatrzańskiego, jego długoletnim sekretarzem i propagatorem.
+ + +
Tatrzańska twórczość artystyczna Walerego Eljasza Radzikowskicgo, to dziesiątki prac obejmujących: krajobrazy, panoramy, studia rodzajowe z życia górali i turystów, portrety itd. Obrazy olejne, akwarele, rysunki, miedzioryty i akwaforty stanowią dziś bogatą spuściznę malarstwa tatrzańskiego "epoki Chałubińskiego". W latach 90. XIX w., zafascynowany możliwościami nowej sztuki jaka stawała się fotografia, Walery Eljasz sięgnął po aparat fotograficzny, stając się bodaj najpłodniejszym z pierwszych fotografów tatrzańskich. W drugiej połowie XIX w., zaczęto na dobre odkrywać uroki Tatr. Coraz liczniej pojawiali się w nich tzw. "goście". Wielką karierę zaczęło robić Zakopane. Równocześnie powstało duże zapotrzebowanie na ilustrację tatrzańską. Umożliwiała ona poznanie tego regionu lub po prostu stanowiła pamiątkę utrwalającą obraz skalistych gór, dzikiej przyrody i egzotycznej wówczas i modnej góralszczyzny. Początkowo zaspokajali te potrzeby rysownicy i malarze.
+ + +
Wkrótce zawitali w Tatry fotografowie, głównie zawodowi, opuszczając w sezonie letnim swoje miejskie atelier. Pierwszym był zapewne Walery Rzewuski, właściciel znanego zakładu w Krakowie, który fotografował Tatry w 1859 r. Tematami tatrzańskimi zainteresowali się około 1860 r., także Meletius Dutkiewicz z Wiednia i Marcin Olszyński z Warszawy. Prezentowane na wystawie fotografie Walerego Eljasza Radzikowskiego, wykonane zostały w latach 1890-1904. Stanowią bodaj najpełniejszy zbiór fotografii poświęconej tematyce tatrzańskiej i podhalańskiej końca XIX w. Wykonane zostały przez fotografa-amatora – uczył się bowiem Walery Eljasz tej sztuki w późnym okresie swojego życia, metodą prób i błędów przy całej niedoskonałości ówczesnego sprzętu i "kosztowności bycia fotografem". Opisał zresztą swoje sukcesy i techniczne niepowodzenia w swych pamiętnikach, tzw. "Raptularzach tatrzańskich". Walery Eljasz pozostawił po sobie blisko 1100 fotografii o zróżnicowanej tematyce. Wśród nich wyróżnić można cykle: turystyka górska, przewodnictwo, krajobrazy i widoki tatrzańskie, budownictwo Tatr i Podhala, zajęcia i obyczaje ludu góralskiego, uzdrowisko Zakopane. Wiele z nich zostało zreprodukowanych na pocztówkach poligraficznych. W latach 1897-1922 większość wydanych kart o tematyce tatrzańskiej przypisywanych jest Waleremu Eljaszowi. W dziejach pocztówki poświęconej tej tematyce jest to największe osiągnięcie jednego autora ilustracji kart. Prezentowany na wystawie wybór fotografii Walerego Eljasza Radzikowskiego stanowi część kolekcji 200 szklanych płyt negatywowych przechowywanych w Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Stanowią one najbardziej zwarty fragment rozproszonego dorobku fotograficznego autora.
Marek Henryk Grabski
PS. Jak nam powiedział kierownik Foto-Galerii NCK Adam Gryczyński, wystawę zorganizowano przy współpracy Nowohuckiego Centrum Kultury, Muzeum Etnograficznego w Krakowie i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Wystawę można oglądać do 31 grudnia br.