[2024.12.20] O karpiach na święta
Dodane przez Administrator dnia 21/12/2024 09:08:36
Przed nami Wigilia Świąt Bożego Narodzenia. A w ten wigilijny wieczór trudno wyobrazić sobie tradycyjną wieczerzę bez karpia. I właśnie dlatego postanowiłem dzisiaj napisać trochę ciekawostek o rybie, która od kilkuset lat gości na naszych polskich stołach.
Ze centrum powstania karpia, jako gatunku, w sensie ewolucyjnym, uważana jest wschodnia Anatolia i okolice Morza Kaspijskiego. Miało to miejsce na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu. Patrząc od strony ewolucji, można powiedzieć, że karp jest stosunkowo młodym gatunkiem wśród ryb, gdyż powstał zaledwie około… miliona lat temu.
Za pierwotną formę karpia hodowlanego – takiego, jakiego znamy do dzisiaj i który ląduje na naszych stołach – uważa się dzikiego karpia rzecznego z Dunaju, czyli sazana dunajskiego. Udomowiona forma tego gatunku, czyli karp hodowlany powstał w wyniku mutacji okrywy łuskowej z dzikich karpi rzecznych.
Istniały dwa ośrodki udomowienia dzikich karpi – chiński i europejski. W ośrodku chińskim proces udomowienia rozpoczął się około 500 lat przed naszą erą, czyli dużo wcześnie niż w Europie. Pierwsze zapisy dotyczące udomowienia karpia na naszym kontynencie pochodzą z I wieku naszej ery od Pliniusza Starszego, który wymienia niejakiego Sergiusa, pierwszego założyciela stawów rybnych w starożytnym Rzymie. Hodowanie karpia na większą skalę rozpoczęło się jednak później, bo dopiero w IV wieku, w dorzeczu Dunaju.
W Polsce najstarsze ślady hodowli stawowych znajdują się na południu kraju, w górnych dorzeczach Wisły i Odry i pochodzą z XI wieku. W XII stuleciu istniały już wielkie stawy karpiowe w okolicy Milicza i koło Oświęcimia, ale także w okolicach Łowicza.
Do rozwoju hodowli karpia najbardziej przyczyniły się istniejące i nowo powstające klasztory. Klasztory miały kontakt z innymi krajami, co umożliwiało wymianę doświadczeń związanych z hodowlą karpi.
Rozkwit gospodarki stawowej w Polsce przypada na wiek XVI i XVII, gdy zastosowano wychów materiału zarybieniowego w odrębnych, mniejszych stawach, a rybę tzw. towarową chowano w stawach dużych, nie odławiając jej przez 2 lub 3 lata. Prawdziwej rewolucji w hodowli karpia dokonał ok 1870 roku śląski hodowca Tomasz Dubiasz, który wprowadził podział stawów na kategorie w zależności od wieku ryb i potrzeb hodowlanych. Doprowadził on skrócenia cyklu produkcji karpia towarowego z 4-5 lat do 3, a nawet 2 lat. Jego metoda hodowli nazwana została metodą galicyjską, którą szybko przejęli Niemcy, Czesi i Węgrzy.
W hodowli karpia swoje zasługi mają także mogilscy cystersi, którzy nieopodal swojego klasztoru prowadzili stawy hodowlane z karpiami. To dzięki nim przetrwało do dzisiaj określenie terenów Klubu Sportowego „Hutnik”: „Suche Stawy”. Bo dzisiaj „mokrych” stawów tam już oczywiście nie ma.
Jakub Kleń