Głos - Tygodnik Nowohucki

SZKOŁA STARSZA OD NOWEJ HUTY
Dodane przez Administrator dnia 03/07/2009 13:34:02

Obchody 190-lecia powstania szkoły i nadanie imienia
SZKOŁA STARSZA OD NOWEJ HUTY
Kościelniki, to dawna podkrakowska wieś (teraz osiedle Krakowa), zlokalizowana w dolinie Potoku Koscielnickiego, około 20 km na wschód od centrum Krakowa. Od roku 1973 w granicach Krakowa, obecnie wchodzi w skład Dzielnicy XVIII Nowa Huta. Wzmiankowana w 1369 roku, kiedy to stanowiła własność Goworka (Gwarka) z Kościelnik.
Niedziela, 14 czerwca br. była prawdziwym świętem dla szkoły tego osiedla. W bieżącym roku minęło 190 lat od momentu powstania Szkoły Podstawowej w Kościelnikach. Tę uroczystość połączono z uroczystym nadaniem jej imienia ks. Jana Twardowskiego oraz obchodami 60. rocznicy powstania najmłodszej dzielnicy Krakowa - Nowej Huty.

Uroczystość poświęcenia sztandaru szkoły odbyła się w kościele św. Józefa w Kościelnikach

Treść rozszerzona

Co o szkole mówią stare kroniki?
W historii każdej szkoły ogromną rolę odgrywają szkolne kroniki. Gdyby nie one, o wielu wydarzeniach nie mielibyśmy pojęcia. A ich obecność w szkolnych archiwach – to następna wspaniała okazja do wzruszeń i serdecznych uczuć dla tych, którzy je pieczołowicie tworzyli i dla tych, którzy je chronili, strzegli przed zniszczeniem. Zważywszy na naszą historię – wojny, pożogi, zawieruchy dziejowe, to cud, że ta najstarsza kronika przetrwała w bardzo dobrym stanie do dziś. We jej wstępie znajdujemy powód, dla którego spisano kronikę: „Według odezwy Najprzewielebniejszego Konsystorza Generalnego Dyecezyji Krakowskiej z dnia 19-go stycznia 1863 r. Z. 50 postanowiła Wys. C. K. Komisyja Namiestnicza pod dniem 2-go stycznia 1863 r. L. 3U. 919, ażeby przy każdej zatwierdzonej szkole ludowej czy to głównej czy trywialnej lub parafialnej, była zaprowadzona historyja tejże szkoły i ażeby z wszelką miłością i dokładnością była spisywaną (…).
W prawdzie nie ulega żadnej wątpliwości, że założenie i ciągłe spisywanie takiej histoyi każdej pojedynczej szkoły ludowej wymaga wiele czasu i trudu, atoli z drugiej strony nie można zaprzeczyć, że historyja taka, tak obecnie, jak na przyszłość będzie bardzo ciekawą i zajmującą, a nadto będzie bardzo pożyteczną ze względu na materialną stronę szkoły” – czytamy w kronice noszącej tytuł: Historyja Szkoły Ludowej w Kościelnikach zaprowadzona w roku 1868 przez nauczyciela tutejszego p. Michała Jaszkiwicza, Józefa Nodzeńskiego i Franciszka Zabierzewskiego od dnia 4.04.1875 Roku.
Pierwsze lata szkoły
Historia szkoły w Kościelniakach zaczyna się w 17 października 1818 r. Pierwszym znanym z nazwiska nauczycielem był Jan Biernacki sprawującym funkcję organisty. Nauka odbywała się w jego własnym mieszkaniu. W 1839 r. hrabia Henryk Wodzicki, na prośbę swoich włościan, kupił dom drewniany jednoizbowy z przeznaczeniem na szkołę, w Kościelnikach; w której mieściło się 80 dzieci. 1 listopada 1841 r. szkoła z Górki została przeniesiona do Kościelnik. A zgodnie z odezwą z 25 marca 1855 r. Konsystorza Diecezji Krakowskiej i Nadzoru Szkół Ludowych, z dniem 1 czerwca 1855 r. nosiła nazwę Szkoły Trywialnej z Trzema Klasami. Od 1874 r. placówka nosiła oficjalną nazwę Szkoły Etatowej Jednoklasowej w Kościelnikach. W roku 1883 została Szkołą Ludową. W 1902 r. dobudowano do niej ganek i front budynku szkolnego.
Gdy wybuchła wojna europejska
„17 kwietnia 1912 roku dziatwa o godzinie 1 po nauce obserwowała przez zakopcone szkła zaćmienie słońca. Najwyższy stopień zaćmienia przypadł na pół do drugiej godz. Zakryte było 4/5 słońca. W dniu 2 sierpnia 1914 roku wybuchła wojna europejska. Moskale stojący na granicy w Cle względnie w Pobiedniku uciekli nocą” – czytamy w kronice na str. 38.
Rok szkolny 1914/1915 rozpoczął się 1 września. „We wrześniu dzieci szkolne wraz z nauczycielstwem chodzili zbierać liście ostrężyn na herbatę dla wojska, składali w kancelarii szkoły, a następnie suszyli już to na słońcu już w piecu po chlebie. Naszykowali 3 worki, ale nie zdołali odesłać, przyszli Moskale i zabrali. (…) W październiku 1914 roku Kościelniki znalazły się na linii frontu wojsk austriacko – węgiersko - niemieckich i rosyjskich. Na polach kościelnickich, góreckich rozgrywały się potyczki. W szkole zorganizowano austriacki szpital polowy, wokół szkoły znajdował się obóz wojskowy. Kilkakrotnie wieś przechodziła z rąk do rąk. Po wycofaniu się wojsk austriackich przybyli Kozacy, którzy dokonali znacznych zniszczeń w pomieszczeniach szkolnych: zużyli całe drewniane wyposażenie na budowę rowów strzeleckich. W grudniu 1914 roku Niemcy zdołali zadać klęskę Moskalom” - czytamy.
Powracający z Krakowa, w lutym 1915 r., kierownik szkoły Józef Okulczyk zastał szkołę kompletnie zniszczoną: bez okien, drzwi, pieców, z odrapanymi, podziurawionymi przez odłamki granatów murami i dachem. Na podłodze leżała słoma, strzępy dokumentów i książek szkolnych. Naukę rozpoczęto w kuchni dworskiej nieopalonej, bez ławek w końcu lutego 1915 roku. Dzieci do szkoły powróciły w kwietniu 1915 roku: było brak ławek, więc siedziały „po turecku” i pisały w zeszytach leżących na podłodze; później przynosiły swoje krzesełka. „Dzieci siedziały na ziemi po turecku, a do pisania pochylały się na kolana do zeszytów, leżących na podłodze. Później przynosiły krzesełka, na których siedziały w czasie nauki głosowej, a kładły zeszyty w czasie pisania” – zapisano w kronice na str. 41.
Po odzyskaniu niepodległości
30 października 1918 r. Kraków ogłosił niepodległość, po rozbiciu Austrii pod Pijawą, a Niemiec pod Marną. Warszawa uczyniła to 11listopada, a kilka dni później niepodległość świętowano w Wielkopolsce. W 1921 roku nauka odbywała się już według nowych programów, dla Szkół Powszechnych zwanych ministerialnymi, wydawanymi przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1925 roku szkoła została przeorganizowana z dwuklasowej na pięcioklasową. Pracowało w niej pięciu nauczycieli, choć liczba uczniów – 242 - wymagała przynajmniej sześciu nauczycieli.
16 czerwca 1921 r. wizytowali szkołę inspektor szkolny Józef Lorenz i delegat Rady powiatowej, a członek Rady szkolnej powiatowej Adam baron Konopka. Rezultatem wizytacji było nadanie przez Radę szkolną powiatową dekretu pochwalnego za gorliwe i umiejętne prowadzenie nauki kierownikowi Józefowi Okulczykowi i nauczycielce Maryi Kawulance. Z dniem 1 stycznia 1925 r. dwuklasowa szkoła w Kościelnikach została przeorganizowana na 5 –klasową. Do szkoły chodziło 187 dzieci.
W roku 1927 szkołę poddano remontowi. Średnio w szkole uczyło się ok. dwustu dzieci. „Z dniem 11 lutego 1929 roku została przerwana nauka powodu silnego mrozu. W tym dniu rano mrozu było 42 stopni Celsjusza” - czytamy na str. 47 kroniki szkoły. W 1930 r. w szkole pracował lekarz szkolny, który zakładał każdemu dziecku Kartę Zdrowia, w której wpisywał wyniki badań, rozwój fizyczny i stan jego zdrowia. We wrześniu 1931 roku zaprowadzono karty organizacyjne szkół. Na miejsce lekarza szkolnego dr. M. Kowalskiego mianowano dr. Białka zamieszkałego w Mogile. W kronice odnotowano też, że 1 października 1932 roku odbyło się nabożeństwo żałobne za dusze śp. P. Prezydentowej Michaliny Mościckiej.
W latach II wojny światowej.
W czasie II wojny światowej los szkoły był podobny do losów tysięcy placówek oświatowych. W 1939 budynek został zajęty przez niemieckie wojska. Dzięki staraniom kierownika szkoły w styczniu 1940 r. szkoła wznowiła działalność. Do 1945 r. funkcjonowała jako Szkoła Powszechna III-go stopnia. Działania wojska bardzo uszczupliły mienie szkoły. Zniszczeniom uległ częściowo budynek i znaczna część pomocy dydaktycznych.
Po wojnie
Od 1945 roku placówka stała się szkołą publiczna. Zaczęły uczęszczać do niej dzieci z Kościelnik, Górki Kościelnickiej, Wróżenic. Brak nauczycieli, podręczników, pomocy dydaktycznych oraz zbyt liczne klasy, to tylko niektóre problemy nurtujące powojenną polską szkołę i utrudniające proces nauczania. Zaletą było to, że uczniowie uczyli się w salach słonecznych, ogrzewanych zimą (choć piece pozostały w bardzo złym stanie), co stawiało szkołę w znacznie lepszej sytuacji niż pozostałe szkoły z okolicy. W 1950 r. szkoła realizowała 7-klasowy system nauki, każda klasa uczy się osobno, do szkoły uczęszcza średnio 170-180 dzieci z Kościelnik, Wróżenic i Węgrzynowic. Również uczniowie z Czulic.
W 1957 r. przeprowadzono gruntowny remont zewnętrznych tynków, wymieniono drewniane schody na betonowe.( tę pracę wykonał miejscowy majster budowlany ob. Moksa Franciszek). Wymalowano z zewnątrz budynek szkolny. Dzięki subwencji Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Wyciążach remont trwał od kwietnia do sierpnia 1957 roku.
Rok 1966 był pierwszym rokiem funkcjonowania reformy szkolnej. W Kościelniakach zaczęła funkcjonować 8 klasowa Szkoła Podstawowa. W szkole pracowało siedmiu nauczycieli. 1 stycznia 1973 r., w wyniku zmian administracyjnych. Kościelniki stały się wiejskim osiedlem Nowej Huty i tym samym częścią Krakowa.
Całkowitą przebudowę i rozbudowę Szkoły Podstawowej nr 141 w Krakowie ukończono 1 września 1987 r. Remont trwał prawie dwa lata. W tym czasie szkoła przeniosła się do prywatnego domu państwa Grymków. Warunki były bardzo trudne: nie opisana ciasnota – ponad dwie setki dzieci w prywatnym domu! Ale warto było!
20 października 1997 r. z fundacji, obecnego księdza proboszcza z Górki Kościelnickiej Józefa Hojnowskiego, odsłonięto w szkolnym holu tablicę upamiętniającą pracę nauczycieli w szkole na przestrzeni 183 lat jej istnienia.
Rok szkolny 2002/2003. Po wielu staraniach władze oświatowe wyraziły zgodę na utworzenie Gimnazjum w Kościelnikach. Z tej okazji odbyło się wyjątkowo uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego w „nowej” szkole - w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 52, który składa się ze Szkoły Podstawowej nr 141 i Gimnazjum nr 77. Z kolei cały miniony rok szkolny (2008/2009) poświęcony był przygotowaniom do obchodów 190 rocznicy powstania szkoły, 60-rocznicy powstania Nowej Huty i nadania szkole imienia (14.06.2009r.) ks. Jana Twardowskiego..
Nadanie szkole imienia
Uroczystość nadania imienia szkole rozpoczęła się uroczystą Mszą Św. w kościele pw. św. Józefa w koncelebrze proboszcza z Górki Kościelnickiej ks. Józefa Hojnowskiego, ks. prałata dziekana Feliksa Fornasa, dyrektora Wydziału Katechetycznego ks. dr Tadeusza Panusia, kanonika z Ruszczy ks. Andrzeja Kotta oraz o. dr Niwarda Karszni (kapelana Solidarności nowohuckiej, budowniczego i proboszcza kościoła na os. Szklane Domy), który wygłosił okolicznościową homilię. Podczas nabożeństwa poświęcono szkolny sztandar, którego fundatorem jest ks. Józef Hojnowski i parafianie .
W uroczystym przemarszu z kościoła do szkoły wzięli udział uczniowie, Ich rodzice, absolwenci, zaproszeni goście. Honorowym gościem obchodów była pani Aniela Truszczyńska, siostrzenica ks. Jana Twardowskiego. Ponadto przybyli przedstawiciele władz oświatowych i samorządowych: m. in. wiceprzewodnicząca Rady Miasta Krakowa Marta Patena, pierwszy wizytator Małopolskiego Kuratorium Oświaty Agata Szuta, Radny Miasta Krakowa Stanisław Maranda, główny specjalista ds. metodyki nauczania dr Józef Winiarski, wizytator Grażyna Samborek, przewodniczący Rady Dzielnicy XVIII Edward Porębski oraz członkowie Zarządu Dz. XVIII: Małgorzata Szajewska i Józef Krężołek, radni: Wojciech Ruśniak i Kacper Rosa… W rocznicowych obchodach wzięli udział również zaprzyjaźnieni dyrektorzy z okolicznych szkół: SP 74 Renata Dudek, SP 88 Anna Mroczkowska, SP 140 Beata Wojtal-Sęk, SP 142 Izabella Podgórska, Gimnazjum 45 Małgorzata Kozak- Zasadni i SP w Tropiszowie Danuta Kawka. Byli również obecni strażacy z OSP Kościelniki, Wrózenice i z Czulic. Przybyli także byli dyrektorzy szkoły: Piotr Gorycki, Maria Chronowska, Janina Kaczor i Alicja Stolec.
Szkolnych wspomnień czar…

W części artystycznej, na którą składała się inscenizacja teatralna pt. „Szkolnych wspomnień czar…” przedstawiono przemiany szkolnictwa na przestrzeni dziejów. Szczególną uwagę poświęcono zmianom zachodzącym na szczeblu edukacyjnym od średniowiecza aż po współczesność W przedstawieniu, w reżyserii mgr Wioletty Pełki – nauczyciela języka polskiego, zagrali uczniowie ze Szkolnego Kółka Teatralnego. A folklor podkrakowskiej wsi przypomniał Zespół Wokalny „Kościelanki”, składający się z najstarszych absolwentek Szkoły Podstawowej w Koscielnikach. Podczas uroczystości wiceprzewodnicząca Rady Miasta Krakowa Marta Patena wręczyła Dyrekcji ZSO nr 52 w Krakowie okolicznościowy, złoty medal z okazji 750-lecia lokacji Miasta Krakowa.
+ + +
Kolejne losy szkoły, jak zawsze, będą spoczywać w rękach ludzi, którzy przez następne lata będą w niej się uczyć, pracować, którzy będą ją budować - nie tylko w sensie materialnym, ale kulturowym i społecznym.
Anna Szostek Janik
nauczyciel ZSO nr 52 w Kościelniakach