Sensacyjne wieści z Mogiły
Dodane przez Administrator dnia 04/12/2025 11:52:36

---

To był informacyjny hit w ubiegłym tygodniu. Pisała o tym Gazeta Krakowska. Pisano na portalu Deon.pl. Mówiono o tym w Radiu Kraków. A wszystko było pokłosiem materiału jaki został opublikowany w najnowszym numerze, w tomie 87, kwartalnika Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk „Biuletyn Historii Sztuki”. To tam właśnie ukazał się obszerny materiał autorstwa dwójki krakowskich badaczy z Instytutu Historii Sztuki UJ: dr hab. Dobrosławy Horzeli i prof. dr hab. Marka Walczaka pt. „Chrystus Ukrzyżowany w opactwie Cystersów w Mogile – przeoczone dzieło Wita Stwosza”.
Krucyfiks ten od końca lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku stał w zakrystii kościoła klasztornego na tle okna. Jak odnotowali w swoim artykule krakowscy historycy sztuki, oglądany pod światło i wielokrotnie naprawiany krucyfiks umykał uwadze historyków. Rzeźba mogła ukryć się przed okiem ekspertów także dlatego, że na przestrzeni wieków była wielokrotnie reperowana. Jak opisują historycy, ręce Jezusa uległy destrukcji i zostały dosztukowane, a ten, kto je rzeźbił, nie był mistrzem dłuta. W liczącej ponad pół wieku rzeźbie połamały się także pukle włosów i przepaski biodrowej. Na dodatek rzeźbę niszczyły również owady żywiące się drewnem. Poprawiane i dosztukowane elementy musiały się mocno wyróżniać, by więc figura Ukrzyżowanego wyglądała spójnie, usunięto bardzo dokładnie starą zaprawę i polichromię. Wtedy pokazały się "ślady żerowania drewnojadów" i nieznany konserwator starał się je ukryć, szlifując m.in. łydki figury, co zmieniło ich pierwotny, kunsztowy kształt. A to wszystko sprawiło, że rzeźba mistrza, o której historycy piszą, że musiała powstać w Krakowie przed 1496 rokiem, przez pięćset lat pozostawała tajemnicą. Aż do teraz.
Oddane z wyjątkowym kunsztem cierpiące ciało Jezusa to przeoczone dzieło Wita Stwosza – mówią dr hab. Dobrosława Horzela i prof. dr hab. Marek Walczak, historycy sztuki z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ich artykuł opublikowany w „Biuletynie Historii Sztuki” poświęcony został niewielkiemu krucyfiksowi (54 cm) wyrzeźbionemu w drewnie gruszy, odnalezionemu przez autorów w zakrystii kościoła Cystersów w Mogile. Dzieło to – silnie przerzeźbione i z uzupełnionymi ramionami – odznacza się cechami stylowymi (smukłość i wyprężenie ciała, siatka żył na niektórych częściach ciała, młodzieńczy typ twarzy zmarszczonej w grymasie bólu, a przede wszystkim wirtuozerskie opracowanie szczegółów anatomicznych) - wszystko to doprowadziło autorów do wniosku, że wyszło ono spod dłuta Wita Stwosza pod koniec jego pobytu w Krakowie. Mogilska rzeźba jest szczególnie bliska wykonanym przez mistrza figurom Ukrzyżowanego w kościele Mariackim, krucyfiksowi w Iwanowicach czy krucyfiksowi w J. Paul Getty Museum w Los Angeles, również wyrzeźbionemu w gruszy. Wszystkie one powstały w Krakowie przed 1496 rokiem.
Tekst opublikowany w "Biuletynie Historii Sztuki" opisuje bardzo dokładnie dzieło, które według historyków wyszło spod ręki mistrza. Świadczą o tym bardzo dla Stwosza charakterystyczne detale i niezwykła precyzja w oddaniu szczegółów wyglądu ludzkiego ciała. "Przy bliższych oględzinach okazuje się dziełem wirtuozersko wyrzeźbionym w gruszy" - piszą historycy.
"Jest to jedyna znana w Małopolsce rzeźba późnogotycka wykonana w tym materiale, uchodzącym za wybierany przez mistrzów tworzących z myślą o elitarnej grupie kolekcjonerów, potrafiących docenić kunszt konieczny do jego obróbki" - podkreślają w swojej publikacji prof. Dobrosława Horzela i prof. Marek Walczak. Dzięki ich działaniom dzieło Wita Stwosza zostało wpisane do rejestru zabytków.
(f)


Wit Stwosz, Chrystus Ukrzyżowany, kościół Cystersów w Mogile, fragment.
Fot. Daniel Podosek, Instytut Historii Sztuki UJ