Wnętrza Nowej Huty
Dodane przez Administrator dnia 10/02/2007 15:19:04
Wnętrza publiczne Nowej Huty stanowią nierozerwalną część historii architektury polskiego socrealizmu (1949–1956). Mimo presji wynikającej z ideologii, zauważalny jest ich silny związek z tradycją sztuki międzywojennej, szczególnie tej klasycyzującej, czerpiącej wzorce z warszawskiej spółdzielni artystów plastyków „Ład”, założonej w 1926 roku.
Decyzja o budowie Nowej Huty –kombinatu metalurgicznego oraz miasta Nowa Huta – zapadła w lutym 1949 roku. Budowę najstarszych osiedli rozpoczęto 23 czerwca 1949 roku. od wznoszenia bloków mieszkalnych w południowo-wschodniej części, na osiedlu A-1 Północ i Południe (Wandy i Willowe) oraz A-0 (Na Skarpie). Generalnym projektantem miasta został Tadeusz Ptaszycki, który wraz z zespołem zwyciężył w zorganizowanym przez rząd konkursie urbanistycznym. Z chwilą rozpoczęcia działalności przez Biuro Zakładu Osiedli Robotniczych w Krakowie (1 stycznia 1950 roku), rozpoczęto również projektowanie obiektów indywidualnych, takich jak: żłobki, przedszkola, szkoły, sklepy, punkty usługowe, kina i restauracje.
Treść rozszerzona
Kierownikiem pierwszej Pracowni Projektowania Wnętrz był prof. Marian Sigmund. Kierowany przez niego zespół zaprojektował w Nowej Hucie wiele obiektów użyteczności publicznej, z których najciekawsze to: zespół restauracji „Gigant” na os. Willowym (realizacja w 1951 roku), Centrum Administracyjne huty (realizacja 1952–1955), zabudowa Placu Centralnego wraz z wystrojem wnętrz lokali użytkowych znajdujących się na parterze (realizacja 1953–1956), kino „Świt” (realizacja 1951–1953), Teatr Ludowy (realizacja 1954–1955). W skład zespołu wchodzili architekci wnętrz: Władysław Wincze, Marian Steczowicz, Czesław Wallis, Maria Michajłow, Irena Pać-Zaeśna, Alina Zięba, Wanda Genga, Zbigniew Chudzikiewicz, Barbara Gołajewska, Halina Garzyńska-Kańska, Krystyna Strachocka-Zgud, Zdzisław Szpyrkowski i inni.
Decyzje podjęte na Ogólnopolskiej Naradzie Architektów w marcu 1956 roku, a zwłaszcza październikowe przesilenie polityczne 1956 roku, związane z załamaniem systemu dyktatury w państwach komunistycznych po śmierci Józefa Stalina (1953), szybko znalazły odzwierciedlenie w architekturze i urbanistyce Nowej Huty. Janusz Ingarden wspólnie z Martą Ingarden rozpoczęli projektowanie bloku nr 19c na osiedlu B-32 (Szklane Domy), zwanego szwedzkim. Prace projektowe trwały od października 1956 roku do listopada 1957 roku, a budowa zakończyła się w lipcu 1959 roku. Zaprojektowane na parterze przez m.in. Zdzisława Szpyrkowskiego, Irenę Pacię-Zaleśną oraz Kazimierza Syrka wnętrza salonu motoryzacyjnego, drogerii, sklepu ogrodniczego oraz pasmanterii były modernistyczne, na wskroś nowoczesne. Podobnie jak wnętrza usytuowanego naprzeciwko biura podróży „Orbis”, salonu meblowego oraz Klubu PTTK.
Według wydawnictwa Nowa Huta przewodnik. Nowa Huta informator z 1959 roku, mieszkańcy korzystali z prawie 100 sklepów spożywczych oraz „Delikatesów” na osiedlu Centrum C, sześciu restauracji, czterech kawiarń, czterech barów, sześciu kin i ponad 80 sklepów branży przemysłowej i galanteryjnej.
Celem prezentowanej w oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa „Dzieje Nowej Huty” wystawy Nowohucki design. Historia wnętrz i ich twórcy w latach 1949–1959 (luty – sierpień 2007) jest pokazanie specyfiki wnętrz Nowej Huty. Dotyczy to zarówno najbardziej znanych obiektów, jak: Centrum Administracyjne huty, realizacje w obrębie Placu Centralnego, a także inne lokale użyteczności publicznej powstałe przed 1956 rokiem w duchu realizmu socjalistycznego.
Na wystawie zgromadzono dokumentację fotograficzną najciekawszych wnętrz. Wiele fotografii nie było prezentowanych od kilkudziesięciu lat, a część pokazywana jest po raz pierwszy, jak np. restauracja „Gigant”, sklep obuwniczy, z porcelaną i papierniczy przy Placu Centralnym (dar Marty Ingarden i Andrzeja Steczowicza). Autorami fotografii są m.in.: Henryk Hermanowicz, Stanisław Gawliński i Wojciech Łoziński. Z tego okresu zachowało się w archiwach i zbiorach prywatnych projektantów i ich rodzin bardzo mało materiałów fotograficznych, nie mówiąc już o dokumentacji projektowej, która praktycznie nie istnieje. Dlatego bardzo interesującym materiałem pokazywanym na wystawie jest zbiór fotograficzny kilkudziesięciu projektów koncepcyjnych, m.in. Centrum Administracyjnego kombinatu, restauracji „Gigant”, kina „Świt” i kilku lokali użytkowych autorstwa Mariana Sigmunda, udostępnionych przez jego rodzinę. Dodatkowym uzupełnieniem są dokumenty osobiste, fotografie oraz dyplomy i odznaczenia projektantów nowohuckich wnętrz. Ozdobą wystawy jest – pokazywany w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni – komplet mebli artystycznych oraz fotel projektu Mariana Sigmunda z tzw. dużej sali konferencyjnej Centrum Administracyjnego, użyczony przez dyrekcję kombinatu. Również stamtąd pochodzą oryginalne detale ślusarskie, jak np. klamki do drzwi i okien.
Po październiku1956 roku Dyrekcja Budowy Miasta Nowa Huta znacząco zmniejszyła ograniczyła inwestycje, szczególnie w zakresie budownictwa mieszkaniowego. Ograniczenia dotknęły także wnętrz w lokalach użyteczności publicznej. Mimo trudności, zrealizowano projekt nowoczesnego wystroju wnętrz bloku „szwedzkiego” oraz znajdującego się na osiedlu Centrum B biura „Orbisu” i klubu PTTK i innych.
Z tego okresu pochodzą prezentowane na wystawie oryginalne projekty architektoniczne bloku „szwedzkiego” autorstwa Janusza Ingardena, pokazujące rozmieszczenie poszczególnych punktów usługowych oraz meble i detale architektoniczne wnętrz mieszkalnych (dar Marty Ingarden). Eksponowana jest również dokumentacja fotograficzna tych wnętrz wkrótce po otwarciu.
Na wystawie można zobaczyć komplet mebli z prywatnego mieszkania, użytkowany do dziś, pochodzący z 2 połowy lat 50., a zakupiony w jednym z nowohuckich salonów meblowych (własność Marka Wilczyńskiego z osiedla Stalowego). Dopełnieniem tej części ekspozycji są przedmioty codziennego użytku, przekazane na wystawę przez mieszkańców Nowej Huty, kolekcjonera Marka Sosenko oraz Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, m.in.: odbiornik radiowy, lampa, budzik, odkurzacz, porcelana, obrazy o tematyce religijnej i świeckiej.
W ostatniej części zaaranżowano wnętrze gabinetu nowohuckiego urzędnika z początku lat 50., wykorzystując do tego celu biurko pierwszego dyrektora huty inż. Jana Anioły, udostępnione przez Stowarzyszenie na Rzecz Nowej Huty oraz osoby prywatne.
Prezentując tylko niewielką część dorobku projektowego architektów wnętrz i artystów plastyków aranżujących lokale Nowej Huty w latach 1949–1959, wystawa unaocznia, że powstawały wówczas piękne wnętrza, w których łączono obowiązujący styl socrealizmu z tradycjami polskiej sztuki międzywojennej. Ekspozycja powinna skłaniać do zastanowienia nad sposobem ich restauracji i ochrony.
Wystawa prezentowana będzie w Oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa „Dzieje Nowej Huty”, os. Słoneczne 16, od 1 lutego do 15 września 2007 roku.
Leszek J. Sibila kustosz MHMK, kierownik
Oddziału „Dzieje Nowej Huty”
Wnętrze dużej sali konferencyjnej w Centrum Administracyjnym huty, 23 styczeń 2007, fot. Rafał Korzeniowski
Wnętrze sklepu odzieżowego „SNC”, Nowa Huta, Centrum A 1 (dawniej salon obuwniczy otwarty w 1955 r.), 30 październik 2006 r. Fot. R. Korzeniowski.
Wnętrze salonu obuwniczego, osiedle Centrum A (Al. Lenina obecnie Al. Solidarności), ok. 1955 r. Fot. W. Łoziński, dar Andrzeja Steczowicza dla Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Centrum Administracyjne HiL, wnętrze dużej sali konferencyjnej, wg projektu M. Sigmunda, 2 poł. l. 50. XX w. r. (Fot. autor nieznany, ze zbiorów rodziny Sigmundów).