Wykopaliska archeologiczne na terenie Nowej Huty
Dodane przez Administrator dnia 08/11/2012 20:03:38
Na terenie Nowej Huty już w połowie XIX wieku prowadzone były pierwsze prace wykopaliskowe. Do jednych z pierwszych odkrytych miejsc należą stanowiska w Krzesławicach 1878 r. oraz Grębałowie 1897 r., gdzie odkryte zostały groby szkieletowe wraz z ceramiką i narzędziami krzemiennym oraz kamiennymi, datowane na koniec neolitu: kulturę ceramiki sznurowej (III tysiąclecie p.n.e.). Kolejne prace prowadzone były na stanowisku w Branicach w 1880 r. oraz Wyciąże w 1900 r.
Na początku XX wieku prowadzono badania w okolicy kopca Wandy. W 1908 r. prace prowadził Włodzimierz Demetrykiewicz, który był wykształconym archeologiem jak również założycielem katedry archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Marian Wawrzeniecki, który był archeologiem – amatorem. Zaś w 1913 r. archeolodzy Michał Drewko i Leon Kozłowski na terenie Mogiły przy okazji budowy drogi wojskowej odkopali ślady osady z okresu neolitu. W Mogile również w 1934 r. prowadził wykopaliska Rudolf Jamka, warto wspomnieć, iż były to jedne z pierwszych profesjonalnie przeprowadzonych prac ziemnych, odkrył wówczas około 40 grobów z epoki brązu oraz niewiele osad z okresu wczesnego średniowiecza.
Natomiast wielkie prace wykopaliskowe, które trwały systematycznie przez długie lata rozpoczęły się w czasach powojennych. Rok 1949 był rokiem początków „wielkich prac”, związane były one z budową, lini kolejowej prowadzącej z Krakowa do mającego powstać Kombinatu Metalurgicznego oraz nowego osiedla robotniczego.
Badania na terenie Nowej Huty prowadzone były na ogromnym obszarze, który swoim zasięgiem obejmował ok. 100 km2. Do przebadanych stanowisk z tego obszaru należą: Branice, Cło, Czyżyny, Grębałów, Kościelniki, Krzesławice, Lubocza, Mogiła, Pleszów, Ruszcza, Wadów, Wyciąże oraz Zesławice. Na stanowiskach została odkryta ogromna liczba zabytków, które trzeba było odpowiednio udokumentować oraz znaleźć dla nich odpowiednie zaplecze. W związku z tym w 1950 r. została powołana pierwsza tego typu placówka: Kierownictwo Prac Wykopaliskowych w Nowej Hucie. Zadaniem placówki było kierowanie oraz nadzór nad prowadzonymi badaniami. W 1953 roku, placówkę organizacyjną połączono z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie a z dniem 1.IV.1955 r., utworzony został Oddział Muzeum Archeologicznego w Krakowie z siedzibą w Nowej Hucie.
Czas oraz miejsce prac archeologicznych, uzależnione było od tego, gdzie i kiedy na danym obszarze rozpoczynały się prace związane z rozbudową Kombinatu oraz dzielnicy Nowa Huta. Były prowadzone w ściśle określonym czasie. Tempo, narzucone przez firmy budowlane powodowało, iż badania archeologiczne na terenie Nowej Huty musiały być prowadzone niezależnie od pór roku, ekstremalnych czy też sprzyjających warunków pogodowych. Do prowadzonych prac tak wielkiego przedsięwzięcia przyczynili się robotnicy w liczbie ponad tysiąca osób. Na stanowisku w Pleszowie, gdzie została odkryta jedna z największych osad w Polsce, padł rekord, co do ilości zatrudnionych robotników na jednym stanowisku, było ich aż 160. Zostały również wykorzystane ogromne ilości maszyn przeznaczonych do robót ziemnych. Prowadzona był szczegółowa dokumentacja opisowa, rysunkowa a czasami fotograficzna czy filmowa
Badania archeologiczne, prowadzone na terenie Nowej Huty, wniosły do archeologii wiele nowych oraz cennych informacji. Dotyczyły one nie tylko osadnictwa na owym obszarze, ale również pokazały jak istotną rolę odgrywał dla ludności prehistorycznych teren obecnej Nowej Huty.
W Nowej Hucie nadal prowadzone są prace wykopaliskowe, niestety w dużo mniejszej skali i mają raczej charakter ratowniczy, czyli poprzedzający planowane inwestycje, zarówno te duże jak i niewielkie np. związane z budową domów.
Należy zauważyć, iż warunki, w jakich prowadzono prace wykopaliskowe we wcześniejszych latach, dalece odbiegały od obecnych. Należy, więc tym bardziej uszanować pracę, staranność oraz zaangażowanie, jakie włożyli w owe działania, pracownicy nowohuckiego Oddziału i inni ludzie z nimi współpracujący, którzy przyczynili się do ratowania dóbr kulturowych.
Iwona Krzysztonek
Wykopaliska podczas budowy kombinatu.
Fot. Archiwum MAK.