Wieś Mogiła w XIX wieku (5)
Dodane przez Administrator dnia 05/03/2009 18:26:18
Jak Karolina Basińska została w roku 1833 akuszerką w Mogile
W okresie istnienia Rzeczpospolitej Krakowskiej w latach 1815-1846, rząd przeznaczył z budżetu wydzielone pieniądze na utrzymanie kwalifikowanych akuszerek wiejskich. Zwykle na wsi w XIX wieku porody przyjmowały wiejskie kobiety, czasami znachorki, które nie posiadały państwowych kwalifikacji uprawniających je do pełnienia tej funkcji, a wierząc w zabobony, podczas przyjmowania porodu korzystały z zabobonnych praktyk, stojących na pograniczu „czarów” oraz nie przestrzegały zasad higieny. Często ich praktyki przyczyniały się do śmierci nie tylko dziecka, ale i matki. O ich niskich kwalifikacjach świadczy wysoka śmiertelność na wsi w XIX wieku wśród niemowląt.
By zaradzić temu problemowi rząd Rzeczpospolitej Krakowskiej zorganizował kursy akuszerskie prowadzone przez wykształconych lekarzy w Krakowie dla kobiet chętnych do pracy w charakterze akuszerek. Akuszerki państwowe musiały zaliczyć kurs akuszerski, a patronat nad wydawaniem i odbieraniem uprawnień do wykonywania tego zawodu sprawował Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego. Każda akuszerka kwalifikowana musiała prowadzić ewidencję i dziennik przyjętych przez nią porodów, w którym nanosiła swoje uwagi – uwagami tymi miała obowiązek dzielić się z innymi akuszerkami.
+ + +
Zasady pracy akuszerki regulowała instrukcja państwowa. Prawo nakazywało, aby akuszerki informowały swoich przełożonych, czyli wydział lekarsko-policyjny o znanych im przypadkach przyjęcia porodów przez kobiety bez kwalifikacji rządowych na wsi i o przypadkach zatajenia takich porodów. Nie wolno było akuszerce opuścić ubogiej materialnie kobiety rodzącej i udać się do zamożnej rodziny, w której w tym samym czasie odbywa się drugi poród, ale powinna wysłać inną akuszerkę na miejsce drugiego porodu. Sama natomiast musiała zostać przy rodzącej aż do zakończenia porodu i opiekować się kobietą tuż po porodzie. Potem przez dziewięć dni miała obowiązek trzy razy w ciągu dnia wizytować ją i sprawdzać stan zdrowia dziecka oraz matki. Praca akuszerki według instrukcji trwała 24 godziny na dobę, miała ona obowiązek stawić się u rodzącej o każdej godzinie dnia i nocy. Dom, w którym mieszkała akuszerka musiał być oznaczony tabliczką z napisem „Imię i nazwisko. Akuszerka egzaminowana” oraz wyposażony w dzwonek.
Dziennik swoich uwag oraz ewidencję przyjętych porodów akuszerka musiała składać Lekarzowi Okręgowemu w końcu czerwca i w końcu grudnia każdego roku. Podczas porodu mogła używać tylko narzędzi i metod dopuszczalnych w instrukcji lekarskiej. Żadne inne narzędzia i metody były niedopuszczalne, a w przypadku przekroczenia tych zasad, Wydział Lekarski UJ odbierał jej uprawnienia.
+ + +
Każda kandydatka na kwalifikowaną akuszerkę składała przysięgę następującej treści: „Ja, Apolonia (imię kandydatki) przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu Trójcy Św. Jedynemu jako powołana na urząd Akuszerki Okręgowej Wolnego Miasta Krakowa i Konstytucji Krajowej, Senatowi Rządzącemu wierną oraz posłuszną zostanę zwierzchnikom moim, jakim z natury służby podlegać mi przyjdzie, wszelką powolność w pełnieniu odbieranych poleceń pełnić przyrzekam i wszelkich wiadomości w sztuce akuszerskiej, nauką bądź doświadczeniem nabytych dla dobra publicznego ratunku cierpiących używać nie omieszkam. Tak mi dopomóż Panie Boże. Tak przysięgłam”.
+ + +
W 1833 roku Senat Rządzący, czyli ówczesny rząd Rzeczpospolitej Krakowskiej wyznaczył w Gminie Mogiła, na akuszerkę, Karolinę Basińską. Basińska prawdopodobnie miała pełnić funkcję akuszerki w całej Gminie Mogiła, nie tylko we wsi Mogile, gdzie mieszkała, a więc opiece jej podlegał obszar między wioskami: Bieńczyce, Mogiła i Dąbie. Patent akuszerki otrzymała 27 listopada 1832 r. Była matką wówczas pięcioro dzieci, wdową i szukała od pewnego czasu źródła utrzymania. 5 marca 1833 skierowała prośbę do Senatu Rządzącego o uzyskanie posady akuszerki w Gminie Mogile, gdzie w tym czasie był wakat na tym stanowisku. 8 grudnia Senat przesłał to pismo do Lekarza Okręgowego o wydanie opinii na ten temat. 14 czerwca Senat Rządzący wydał zezwolenie Basińskiej na objęcie tej funkcji. Oto treść tego zezwolenia: „Końcem ułatwienia połogów kobietom klasy włościańskiej (wiejskim), które częstokroć z powodu braku pomocy ulegają niebezpieczeństwu utraty życia, uznał za potrzebne ustanowić jeszcze trzy płatne ze Skarbu Publicznego po zł. 300 rocznie akuszerki, z których by jedna w Mogile, druga w Lipowcu a trzecia w Jaworznie zamieszkiwały. (…) (Senat) Polecił, aby Wydział Spraw Wewnętrznych i Policji odebrał od niej (czyli od Karoliny Basińskiej) przysięgę i przy projektowaniu budżetu nie zapomniał lecz umieścił ją w tytule „Policja Medyczna”.
+ + +
Basińska miała otrzymywać roczną pensję ówczesnych 300 zł. z funduszu Ogólno-Krajowego, płatną w miesięcznych ratach, i dopiero przy projektowaniu nowego budżetu państwowego miała być na stałe w nim uwzględniona. O mianowaniu akuszerką Basińskiej, Senat poinformował wójta Gminy Mogiła oraz Lekarzy Miejskiego i Okręgowego, czyli głównych Lekarzy Miasta Krakowa i Lekarza Okręgowego. Pracę akuszerki wiejskiej kontrolował Lekarz Okręgowy, któremu podlegał obszar państwa położony poza miastem Krakowem. 17 sierpnia 1838 r. Lekarz Okręgowy Wolnego Miasta Krakowa pismem do Wydziału Spraw Wewnętrznych i Policji złożył raport o pracy Basińskiej jako akuszerki zamieszkałej we wsi Mogile, w którym bardzo pozytywnie ocenił jej dotychczasową pracę.
+ + +
Ten krótki artykuł prezentuje niewielki fragment pracy ówczesnego rządu polskiego w Krakowie nad podniesieniem poziomu higieny i zdrowia w podkrakowskich wsiach w XIX wieku. Warto dodać, że w szkole wiejskiej w Mogile nauczyciel prowadził w pierwszej połowie XIX wieku przedmiot „Nauka o Zdrowiu”. Starano się w ten sposób zmieniać mentalność panującą na wsi, często zabobonną. Mentalność szkodliwą zarówno dla zdrowia fizycznego jak i psychicznego.
Krzysztof Rosołek