[2007.05.26] Czarne juwenalia
Dodane przez Administrator dnia 26/05/2007 16:33:41
Ostatnio rzadko się zdarza, aby książka historyczna miała szansę zainteresować młodzież szkół średnich lub studentów z innych niż historia kierunków studiów. Dlatego swego rodzaju sensacją stało się opublikowanie przez krakowskie wydawnictwo „Znak” książki Jarosława Szarka, młodego pracownika krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, poświęconej wydarzeniom sprzed 30 lat. W „Czarnych juwenaliach” – bo taki jest tytuł najnowszego bestselleru, opisano okoliczności śmierci Stanisława Pyjasa, studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, zamordowanego przez Służbę Bezpieczeństwa z zemsty za jego angażowanie się w działalność antykomunistycznej opozycji.
Pyjas został zabity, a następnie jego ciało podrzucono w klatce schodowej kamienicy przy ulicy Szewskiej, usiłując wywołać wrażenie, że student zginął w rezultacie upadku ze schodów. W proteście przeciwko zamordowaniu kolegi oraz kłamliwej wersji jego śmierci, przedstawianej przez krakowską prasę, grupa studentów zorganizowała żałobną manifestację, przeprowadzoną po Mszy św. w kościele OO. Dominikanów. Ponieważ reżimowa organizacja studencka urządzała w tym samym czasie juwenalia, przyjaciele Pyjasa wezwali krakowskich studentów do ich bojkotu. Stąd tytuł książki Szarka: „Czarne juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności”.
Koledzy zamordowanego studenta uważali, że tylko razem będą w stanie przeciwstawić się mordercom z SB i tylko razem będą w stanie zmierzyć się z komunistyczną dyktaturą, postanowili więc powołać do życia własną organizację. Tak powstał Studencki Komitet Solidarności (SKS), w którego nazwie pojawiło się słowo, które później – przyjęte przez robotników gdańskiej stoczni, a następnie przez wielki ruch społeczny, utworzony po strajkach 1980 roku – zrobiło międzynarodową karierę. Jak napisał Szarek: „W Krakowie to oni jako pierwsi pokazali, czym jest solidarność, zanim jej doświadczenie stało się udziałem milionów Polaków”.
Książka Jarosława Szarka, bardzo rzetelna w powoływaniu się na fakty, oparta na dokumentach bezpieki oraz na dziesiątkach wypowiedzi ówczesnych świadków wydarzeń, jest czymś pośrednim pomiędzy naukowym opracowaniem, a popularnym reportażem historycznym. W jednej z krakowskich gazet napisano nawet, że jest to powieść – tak wiele pojawia się tam wątków osobistych, tła obyczajowego, realiów epoki „późnego Gierka”. Zamieszczono w niej również wiele zdjęć, zarówno wykonanych z ukrycia przez funkcjonariuszy SB, jak i zabranych bohaterom wydarzeń podczas rewizji w domach i akademikach.
Studencki Komitet Solidarności, opisany w książce Szarka, należał do tych społecznych inicjatyw, dzięki którym skończyły się rządy bezprawia. I chociaż komuniści za pół wieku polskiej biedy, zacofania, przemocy i kłamstwa do dzisiaj nie zostali rozliczeni, podobnie jak nie zostali rozliczeni mordercy Stanisława Pyjasa oraz ich mocodawcy z PZPR i MSW, to przynajmniej rozrachunku tego dokonała historia i książki takie jak „Czarne Juwenalia” Jarosława Szarka.
Ryszard Terlecki