Strona g³ówna · Biuro og³oszeñ · Kontakty · Forum dyskusyjne · Konkursy · Felietony · Dzielnice · NH - Miejsce dobre do ¿ycia22.01.2021 05:07
Nawigacja
Strona g³ówna
Nowohuckie Linki
Fotohistorie
Szukaj
Dzielnice
NH - Miejsce dobre do ¿ycia
W G³osie
 Felietony
 Miss Nowej Huty -
XXI edycja

 Nowohucianie
 Humor
 Prawnik radzi
U¿ytkowników Online
Go¶ci Online: 2
Brak U¿ytkowników Online

Zarejestrowanch Uzytkowników: 947
Nieaktywowany U¿ytkownik: 6042
Najnowszy U¿ytkownik: ELIT Polska
Ostatnie Artyku³y
[2021.01.15] Wêdruj±...
[2021.01.15] Polska ...
[2021.01.15] Podatek...
[2021.01.15] Porz±dk...
Na niedzielê 17 styc...
W±tki na Forum
Najnowsze Tematy
Na sprzeda¿ dzia³ka ...
CSGO4SKIN guide:Begu...
CSGO4SKIN provide a ...
Akcja poboru krwi
Stronger and larger ...
Najciekawsze Tematy
Akcja poboru krwi [20]
Trasa S7 [17]
Dart - zapraszamy [9]
w nowej hucie nie... [8]
Dzia³ki przy Bul... [7]
ZA KLASZTORNYM MUREM
Cysterski klasztor w Mogile, kryje wiele bezcennych skarbów kultury. Niektóre znane s± historykom sztuki i konserwatorom od dawna. Wielokrotnie by³y opisywane. Czê¶æ mogilskich dzie³ sztuki mo¿na by³o zobaczyæ w 1993 roku w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa na jednej z wystaw z cyklu „Skarby krakowskich klasztorów” – oczywi¶cie tej, która po¶wiêcona zosta³a klasztorowi cystersów w Mogile. Ale skarbem s± równie¿ unikalne wnêtrza. Tych nie da siê przenie¶æ do sal wystawowych – trzeba je zobaczyæ na miejscu. Do takich wnêtrz nale¿y przepiêkna biblioteka z polichromi± Stanis³awa Samostrzelnika.
W klasztornej bibliotece
- Dla nas historyków – mówi Maciej Zdanek, historyk z Polskiej Akademii Nauk – bezcenny jest zbiór zgromadzonych w tutejszej bibliotece dokumentów, rêkopisów, starodruków… Trzeba przy tym pamiêtaæ, ¿e inne klasztory cysterskie, w wyniku kasat, straci³y swoje zbiory. Ich archiwalia zosta³y rozproszone, a czêsto uleg³y zniszczeniu. Natomiast w Mogile znajdujemy materia³ do badañ, tak¿e nad innymi placówkami cysterskimi w Polsce.
- Sama biblioteka jest jednym z najcenniejszych, zachowanych do dnia dzisiejszego, renesansowych wnêtrz klasztoru w Mogile – opowiada Marcin Starzyñski, historyk z Uniwersytetu Jagielloñskiego. Pomieszczenie to pe³ni swoj± funkcjê od lat trzydziestych XVI stulecia, od chwili, gdy opat mogilski Erazm Cio³ek przebudowa³ je na bibliotekê. I co wyj±tkowo wa¿ne – od tamtego czasu pomieszczenie zachowa³o swój pierwotny wygl±d. Z wyj±tkiem posadzki i szaf, które zosta³y wymienione na pocz±tku XX wieku.
Sklepienie biblioteki pokrywa przepiêkna polichromia wykonana przez cysterskiego mnicha Stanis³awa Samostrzelnika, wybitnego polskiego renesansowego iluminatora schy³kowej epoki malarstwa ksi±¿kowego. Biblioteczn± polichromiê Samostrzelnik wykona³ na polecenie wspomnianego opata Cio³ka, który zreszt± uwieczni³ swoj± osobê, jako fundatora, w napisie umieszczonym na jednej z bibliotecznych ¶cian.
Na zwornikach sklepienia Samostrzelnik namalowa³ interesuj±cy program heraldyczny, który odzwierciedla³ nie tylko pozycjê opactwa mogilskiego w strukturach ma³opolskiego ko¶cio³a pocz±tków XVI wieku, ale tak¿e kontakty opata Erazma z ówczesnymi ¶rodowiskami intelektualnymi zarówno Krakowa, jak i ca³ego Królestwa. Widzimy wiêc zarówno herby rodziny królewskiej (Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, królowej Bony), jak i biskupa krakowskiego Piotra Gamrata oraz kanoników krakowskich. Ca³a kompozycja heraldyczna nie jest przypadkowa, gdy¿ Erazm Cio³ek w roku 1536 zosta³ wprowadzony, jako pierwszy opat mogilski, do grona krakowskiej kapitu³y katedralnej i dlatego jego herb równie¿ znajduje siê w programie namalowanym przez Samostrzelnika. Ca³y ten program spajaj± dwie tarcze herbowe umieszczone na ¶cianach bocznych – to herb Odrow±¿, u¿ywany tak¿e przez Erazma Cio³ka oraz trzy litery: EAC, które tworz± skrót, a w rozwi±zaniu oznaczaj± ³aciñsk± wersjê imienia oraz godno¶æ opack± Cio³ka: Erasmus Abbas Claratumbensis (Erazm Opat Jasnej Mogi³y).
Stanis³aw Samostrzelnik
By³ najwybitniejszym polskim iluminatorem doby renesansu. Urodzi³ siê w Krakowie oko³o 1480 roku. Jego rodzice mieszkali w dworcu cysterskiego opata w Koprzywnicy. W wieku 15 lat Samostrzelnik wst±pi³ w mury mogilskiego klasztoru. Po raz pierwszy spotykamy siê z nim w dokumentach ¼ród³owych z roku 1506, gdzie okre¶lany jest jako malarz – pictor. Z tego okresu nie znamy ¿adnych jego prac malarskich, chocia¿ mo¿emy podejrzewaæ, ¿e prawdopodobnie bra³ udzia³ w pracach nad dekoracj± malarsk± klasztornej kroniki, spisywanej w latach 1504-1506 przez innego mogilskiego cystersa, brata Miko³aja z Krakowa – mówi Marcin Starzyñski. Tekst tej kroniki ozdobi³ cykl rysunkowy przedstawiaj±cy postaci wszystkich opatów mogilskich – pocz±wszy od pierwszego opata Piotra z Lubi±¿a a¿ po Jana Weinricha, opata, który sprawowa³a swoj± funkcje w stuleciu XVI. - Oczywi¶cie nie s± to portrety opatów, ale raczej ich wizerunki imaginacyjne. Mo¿na przyj±æ, ¿e Stanis³aw Samostrzelnik, wraz z innymi braæmi pracuj±cymi w pracowni iluminatorskiej mogilskiego klasztoru, bra³ udzia³ w pracach nad t± kronik± – dodaje krakowski historyk.
Po roku 1506, Krzysztof Szyd³owiecki, blisko zwi±zany z dworem Zygmunta Starego, pó¼niejszy kanclerz wielki koronny, przeprowadzi³ formaln± eksklaustracjê Samostrzelnika. Stanis³aw przeniós³ siê z klasztoru na dwór Szyd³owieckiego, od którego otrzyma³ co prawda probostwo, ale tak naprawdê funkcjonowa³ w charakterze nadwornego malarza. Po pewnym czasie Samostrzelnik podj±³ wspó³pracê z dworem królewskim. Zaj±³ siê wówczas iluminacj± dwóch wspania³ych modlitewników - dla króla Zygmunta Starego i dla królowej Bony. Pó¼niej, na pocz±tku lat trzydziestych XVI wieku iluminowa³ jeszcze jeden, dzi¶ zaginiony modlitewnik, który sporz±dzony zosta³ z okazji ¶lubu córki Zygmunta Starego, Jadwigi Jagiellonki. Pracowa³ tak¿e nad kolejnymi modlitewnikami: dla Krzysztofa Szyd³owieckiego i kanclerza litewskiego Wojciecha Gaszto³da oraz nad malarsk± kronik± rodziny Szyd³owieckich.
W koñcowym okresie pobytu w Krakowie, na pocz±tku lat trzydziestych XVI wieku, Samostrzelnik podj±³ wspó³pracê z biskupem krakowskim Piotrem Tomickim i na jego zamówienie iluminowa³ kilka wspania³ych kodeksów. Pracowa³ te¿ nad monumentalnym pocztem biskupów gnie¼nieñskich. Po ¶mierci biskupa Tomickiego, oko³o 1535 roku, Samostrzelnik powróci³ do klasztoru w Mogile. Przebywa³ w nim a¿ do ¶mierci, która nast±pi³a w roku 1541. I w³a¶nie miêdzy rokiem 1535 a 1541, na zlecenie opata Erazma Cio³ka, Samostrzelnik pracowa³ nad wykonaniem monumentalnej pracy malarskiej – zarówno wewn±trz ko¶cio³a klasztornego, na ¶cianach i sklepieniu kru¿ganków oraz w fundowanej wówczas klasztornej bibliotece. Notabene, opat Erazm zosta³ umieszczony w charakterze adoranta na fresku znajduj±cym siê w klasztornych kru¿gankach, a przedstawiaj±cym scenê ukrzy¿owania.
Co ciekawe, w archiwum klasztornym, nie zachowa³y siê ¿adne wzmianki o ¶mierci brata Stanis³awa. Datê jego ¶mierci poznali¶my dziêki zachowanemu zapisowi w nekrologu kanoników regularnych, którzy swój klasztor maj± przy ul. Bo¿ego Cia³a w Krakowie. Klasztor ten od pocz±tku XV wieku zwi±zany by³ z klasztorem mogilskim konfraterni± modlitewn± – dodaje Marcin Starzyñski.
Skarby odkrywane
Ale mogilski klasztor, to nie tylko dzie³a znane. W ostatnich latach dowiedzieli¶my siê sporo ciekawych rzeczy dziêki prowadzonym tutaj badaniom i pracom konserwatorskim. Opowiada o nich Aleksandra Grochal, konserwator zabytków: – Naszym podstawowym zadaniem by³o ods³oniêcie oryginalnych polichromii w kru¿gankach spod pó¼niejszych nawarstwieñ. Ich stan by³ nie najlepszy. Bardzo du¿o by³o zataræ, barkowych domalowañ. Niektóre fragmenty by³y ukryte pod tynkiem, inne zamalowane… Gdy uda³o nam siê ods³oniæ malowid³a oryginalne i zabezpieczyæ je, pojawi³ siê problem podstawowy: w jaki sposób je wyeksponowaæ? Gdyby¶my je pozostawili w takim stanie, w jakim je zastali¶my, to na ¶cianie pozosta³yby rozproszone fragmenty, które w sumie nie dawa³yby wyobra¿enia o ca³ym dziele. Tym bardziej, ¿e kru¿ganki, to bardzo charakterystyczne klasztorne wnêtrze, które ma swoist± rytmikê. I gdyby¶my pozostawili te porozrzucane bez ³adu i sk³adu fragmenty polichromii, to mieliby¶my wra¿enie chaosu, jakiego¶ dysonansu miêdzy nimi, a harmoni± powtarzaj±cych siê rytmicznie detali architektonicznych. Dlatego po wielu dyskusjach w gronie fachowców zdecydowali¶my siê na rekonstrukcjê ca³o¶ci. Nasza rekonstrukcja zosta³a wykonana tak± technik±, ¿e mo¿na odró¿niæ fragmenty wykonane przez Samostrzelnika (czyli fragmenty oryginalne) od fragmentów zrekonstruowanych. Te zrekonstruowane fragmenty wykonane s± za pomoc± kropek. A tam, gdzie fragmenty s± scalone, oznacza i¿ s± oryginalne. Oczywi¶cie z daleka tych szczegó³ów nie widaæ i ogl±daj±cy ma wra¿enie, ¿e ogl±da jednolite ca³e dzie³o.
W trakcie prowadzonych prac konserwatorzy odkryli wiele tajemnic. Na przyk³ad w obrêbie ¿eber sklepienia odnaleziona zosta³a polichromia gotycka. Odkryty zosta³ tak¿e gotycki zegar, który znajdowa³ siê w pobli¿u wyj¶cia na wirydarz, czyli wewnêtrzny ogród. – Proszê sobie wyobraziæ, ¿e by³ to zegar mechaniczny – opowiada Aleksandra Grochal. - Te relikty zostawili¶my oczywi¶cie nietkniête.
Inna ciekawostka wi±¿e siê z oknami. Obecnie istniej±ce okna w kru¿gankach wykonane zosta³y w okresie baroku, i w takim stanie przetrwa³y do dzisiaj. Okna gotyckie by³y wê¿sze i wy¿sze. To by³y piêkne okna w kamiennych obramowaniach. Zosta³ po nich ¶lad w postaci podokienników w jednym ze skrzyde³. W kluczu okien, ponad oknami barokowymi, odkryli¶my szczyt okien gotyckich. Usunêli¶my „zamurówkê” i te szczyty widaæ z do³u, one maj± formê niewielkich wnêk, w których pozostawili¶my ¶lady oryginalnej polichromii Samostrzelnika – dodaje pani konserwator.

Jan L. FRANCZYK
Fot. Autor


Historyk Maciej Zdanek opowiada o prawdziwych skarbach znajduj±cych siê w klasztornej bibliotece.

W klasztornym wirydarzu.


Tutaj znajdowa³ siê gotycki zegar mechaniczny.
Komentarze
Brak komentarzy.
Dodaj komentarz
Zaloguj siê, ¿eby móc dodawaæ komentarze.
Oceny
Dodawanie ocen dostêpne tylko dla zalogowanych U¿ytkowników.

Proszê siê zalogowaæ lub zarejestrowaæ, ¿eby móc dodawaæ oceny.

¦wietne! ¦wietne! 100% [1 G³os]
Bardzo dobre Bardzo dobre 0% [¯adnych g³osów]
Dobre Dobre 0% [¯adnych g³osów]
Przeciêtne Przeciêtne 0% [¯adnych g³osów]
S³abe S³abe 0% [¯adnych g³osów]
 
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)




Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
Logowanie
Nazwa U¿ytkownika

Has³o



Nie jeste¶ jeszcze naszym U¿ytkownikiem?
Kilknij TUTAJ ¿eby siê zarejestrowaæ.

Zapomniane has³o?
Wy¶lemy nowe, kliknij TUTAJ.
Reklama


Copyright by G³os - Tygodnik Nowohucki © 2005-2014